Listy Apostolskie.doc

Listy Apostolskie

Autorami dwudziestu jeden Listów Nowego Testamentu byli Apostołowie. Listy Apostolskie grupuje się według ich autorów - na trzynaście Listów św. Pawła oraz osiem Listów powszechnych (anonimowy List do Hebrajczyków, List Jakuba, dwa Listy Piotra, trzy Listy Jana i List Judy).

Wśród zbioru trzynastu Listów św. Pawła (łac. Corpus Paulinum) można wyróżnić cztery Listy ewangeliczne (listy do Rzymian, dwa listy do Koryntian oraz list do Galatów), cztery Listy więzienne (listy do: Efezjan, Filipian, Kolosan i do Filemona), trzy Listy pasterskie (dwa listy do Tymoteusza i list do Tytusa) oraz dwa Listy napisane najprawdopodobniej jako najwcześniejsze Listy Pawła, w których zajmuje się on szczególnie kwestią powrotu Jezusa (1 i 2 list do Tesaloniczan). Za listy "więzienne" św. Pawła uważa się te listy, które prawdopodobnie zostały napisane podczas pobytu Apostoła w więzieniu. Wzmianki o fakcie uwięzienia są zawarte w czterech Listach: do Efezjan, do Filipian, do Kolosan oraz do Filemona (fragmenty: Ef 6,20, Flp 1,12n., Kol 4,18, Flm 9,23).

Listy św.Pawła Apostoła były kierowane albo do konkretnej społeczności kościelnej,  albo do określonej osoby. Najczęściej  stanowiły odpowiedź na konkretne problemy, o czym trzeba pamiętać przy ich interpretowaniu: wydaje się bardzo wątpliwe wyszukiwanie w tych listach doktryn bez uwzględnienia lokalnego kontekstu (często bardzo złożonego). Warto wiedzieć, że przed takimi "egzegetycznymi mieliznami" ostrzegał sam Apostoł Piotr, pisząc, że w Listach Pawła "są trudne do zrozumienia pewne sprawy, które ludzie niedouczeni i mało utwierdzeni opacznie tłumaczą" (2P 3,16).

Część Listów - obejmująca Listy autorstwa Jakuba, Piotra, Jana i Judy oraz List do Hebrajczyków - określana jest jako Listy powszechne, ponieważ są one adresowane prawdopodobnie do bardziej ogólnego, mniej sprecyzowanego odbiorcy niż Listy św. Pawła (wyjątkiem jest 2 i 3 List Jana, adresowane do pojedynczej osoby lub wspólnoty).

Wszyscy autorzy Listów byli Żydami, którzy stali się chrześcijanami. Stary Testament był dla tych autorów Pismem Świętym, stąd wiele obrazów i idei zawartych w Listach pochodzi właśnie ze Starego Testamentu. Jest więc zupełnie naturalnym fakt odwoływania się przez autorów Listów do pism Starego Testamentu, szczególnie w sytuacji, gdy pisano do ludzi, wychowanych w tradycji judaistycznej, lub gdy pisano o tematach poruszonych w Starym Testamencie (np. o Przymierzu, kapłaństwie, odkupieniu, wierze itp.). Przykładem takiego podejścia jest np. fakt oparcia się przez autora Listu do Hebrajczyków na wielu obrazach starotestamentowych przy tłumaczeniu adresatom, czym jest ofiara Chrystusa i jaka jest rola wiary. Dlatego przy interpretowaniu Listów Apostolskich bardzo ważna jest możliwie gruntowna znajomość Starego Testamentu.

Zamieszczamy tutaj bardzo krótkie opisy Listów Apostolskich:

List do Rzymian

List do Rzymian bywa uważany za najpełniejszy wykład prawd nowotestamentowych - nazywa się go niekiedy "rozprawą teologiczną" lub "manifestem Ewangelii Pawłowej". Apostoł Paweł wykłada w tym Liście główne zasady Dobrej Nowiny, mając za sobą doświadczenie pracy wśród pogan (to prawdopodobnie pozwoliło mu zrozumieć, jaką wartość ma prawda o zbawieniu przez wiarę). Właśnie ze względu na spokojne, rozważne i pełne wyłożenie tej prawdy List do Rzymian bywa nazywany "rozprawą teologiczną". Głównym przesłaniem tego Listu jest prawda o usprawiedliwieniu przez wiarę, nie poprzez uczynki prawa, oraz wskazanie na to, jakie są praktyczne rezultaty takiego pojmowania usprawiedliwienia. Grzech człowieka jest przebaczony dzięki ofierze Jezusa Chrystusa, dokonanej dzięki Bożej miłości i posłuszeństwu Jezusa wobec Ojca. Odmienna interpretacja tego Listu przez Kościół katolicki i reformatorów bywała w przeszłości powodem wielu sporów teologicznych - obecnie w efekcie dialogu ekumenicznego okazało się, że różnice były pozorne: usprawiedliwienie jest nam dane za darmo, z łaski - nasze zasługi nie są tu potrzebne (por. dokument "Wspólna Deklaracja w sprawie Nauki o Usprawiedliwieniu").

W trzecim rozdziale Listu do Rzymian jest zawarte nauczanie, które można uznać za podsumowanie nowotestamentowej nauki o grzechu i sprawiedliwości. Ap.Paweł pisze tutaj, że "wszyscy zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej" (Rz 3,23) - oraz że "dostępują usprawiedliwienia darmo, z Jego łaski, przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie: Jego to ustanowił Bóg narzędziem przebłagania dzięki wierze mocą Jego krwi" (Rz 3,24-25). Jezus Chrystus jest więc doskonałą ofiarą przebłagalną, dzięki której możemy być usprawiedliwieni.

List do Koryntian

W Pierwszym Liście do Koryntian znalazły miejsce pouczenia o doniosłym znaczeniu dogmatycznym, napisane w związku z pewnymi nadużyciami w tamtejszym kościele. Dotyczą one m.in. spraw związanych z małżeństwem i dziewictwem (7 rozdział), Wieczerzy Pańskiej (11 rozdział), pojmowania Kościoła jako Ciała Chrystusa (rozdział 12), spraw związanych ze zmartwychwstaniem (15 rozdział) oraz korzystania z charyzmatów w kontekście miłości chrześcijańskiej (rozdziały 12-14). "Hymn o miłości" (13 rozdział) - przez niektórych nazywany "Pieśnią nad Pieśniami" Nowego Testamentu - poucza, że nawet niezwykle "charyzmatyczna" osoba, nie kierując się miłością - zmierza donikąd... Ten fragment stanowi nieustanne wyzwanie nie tylko dla wielu współczesnych chrześcijan, ale także dla wspólnot, tęskniących za spektakularnymi manifestacjami Ducha lub za wszelką cenę dążących do "duchowego dobrobytu",  a przy tym nieraz tracących z oczu to, co najważniejsze: prostą, wierną miłość...
Pouczenia te Apostoł Paweł napisał prawdopodobnie w związku z wcześniejszym listem, jaki otrzymał od lokalnego kościoła korynckiego (wskazuje na to werset 1Kor 7,1) - w którym był zawarty obraz problemów trapiących ów kościół. Dotyczyły one m.in.nadużyć związanych z niewłaściwym zachowaniem się podczas zgromadzeń, rozstrzygania sporów przed pogańskimi sądami, problemu zgorszeń, niewłaściwej rywalizacji wewnątrz społeczności, kwestionowania autorytetu Apostoła, wątpliwości dotyczących małżeństwa, zmartwychwstania i spożywania pokarmów ofiarowanych bożkom.
Drugi List do Koryntian ma bardzo osobisty charakter; został napisany prawdopodobnie po próbie podważenia autorytetu Apostoła przez jakieś osoby z lokalnego kościoła korynckiego. W Liście - poza obroną apostolskiego "urzędu" - są ważne stwierdzenia dotyczące centralnej roli Chrystusa jako Tego, w kim Bóg pojednał ze sobą ludzi - oraz centralnej dla świata roli Kościoła, który spełnia posłannictwo samego Boga, udzielając napomnień (2Kor 5,15-21).

List do Galatów

Ten List bywa nazywany "wielką kartą wolności chrześcijańskiej". Chrześcijaninem nie stajemy się przez wypełnianie przepisów jakiegokolwiek prawa - w centrum chrześcijaństwa stoi osoba Jezusa Chrystusa. To przyjęcie Jezusa - wiara i upamiętanie, odwrócenie się od złych uczynków - stawiają nas w gronie chrześcijan. Uczeń Jezusa jest wolny od przepisów judaistycznego Prawa; ma kochać Jezusa - i w wolności iść za Nim. Paweł podkreśla, że tej chrześcijańskiej wolności nie wolno wykorzystywać jako zachęty do hołdowania ciału (2Kor 5,13n.) - co wydaje się godne podkreślenia dzisiaj, gdy niektórzy usiłują streścić nauczanie na ten temat w słowach "kochaj i czyń co chcesz"; nie tak - jesteśmy wezwani dosłownie do "krzyżowania własnego ciała wraz z jego namiętnościami" (Ga 5,24). Przyjęcie Jezusa i pójście za Nim przynosi owoc, którego różne aspekty są wymienione w 5 rozdziale tego Listu: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, łagodność, opanowanie - oto charakter chrześcijanina, jaki kształci się w wyniku naśladowania Jezusa.

List do Efezjan

List do Efezjan bywa określany mianem "Królowej Listów apostolskich" - z powodu tego, że zawiera bardzo śmiałą wizję świata i Kościoła; myśl przewodnia tego Listu wykracza daleko poza treść wszystkich pozostałych listów Pawła. Jezus Chrystus jest w nim ukazany jako Pełnia, przenikająca cały wszechświat, a Kościół jako Jego Ciało, nowa społeczność ludu Bożego. Paweł w gorącym apelu wzywa członków tej społeczności do nowego życia, do porzucenia starego człowieka i do odnawiania się w swoim myśleniu (Ef 4,17-5,2): chrześcijanie muszą być dziećmi światłości.
Społeczność Kościoła jest w tym liście przedstawiona w trzech relacjach: (1) relacje członka społeczności z Bogiem (relacja ta mówi o dziedzictwie Kościoła w Chrystusie), (2) wzajemne relacje członków między sobą (zawiera ona zasady prawidłowego współżycia w lokalnym kościele czy też parafii) oraz (3) relacje członka społeczności i Przeciwnika (szatana) - ze wskazaniem sposobów walki duchowej z przeciwnikiem Boga: "przywdziejcie pełną zbroję Bożą..."(Ef  6,13n.).

List do Filipian

W tym osobistym Liście (kierowanym do lokalnego kościoła, który był szczególnie bliski Pawłowi), znajdują się powtórzone ostrzeżenia przed ludźmi usiłującymi coś dodać do wiary, wystarczającej, by stać się chrześcijaninem: przed judeochrześcijanami, prawdopodobnie nakłaniającymi do obrzezania, którzy jak psy ("psy" i "okaleczeńcy" - tak nazywa ich Apostoł Paweł: Flp 3,2) chodzą za Pawłem, do głoszonej przez niego wiary - dodając przepisy Prawa.

List do Kolosan

To dość krótki list, który można przeczytać i rozważyć np. w ciągu jednego niedzielnego przedpołudnia... Choć trzeba też zauważyć, że jednocześnie jego teologiczna głębia bywała tematem niejednej pracy doktorskiej...

W Liście do Kolosan Jezus Chrystus został przedstawiony jako wieczny Bóg (mieszka w Nim cała Pełnia bóstwa), głowa wszystkich stworzeń, wybrany przez Ojca na pośrednika i odkupiciela ludzkości. Tak przedstawiony Jezus jest także Głową Kościoła. "Zapis dłużny", ciążący na człowieku i przygniatający go przepisami Prawa, którego własnymi siłami nie potrafił on wypełniać, został w Chrystusie skreślony (Kol 2,14). 

Powodem tego przedstawienia Jezusa było pojawienie się w kręgach chrześcijan z Kolosów odstępczej nauki noszącej znamiona gnostycyzmu, głoszącej m.in. konieczność wykonywania określonych praktyk religijnych w celu uzyskania bliskiej relacji z Bogiem. Apostoł pisze w tym liście m.in. o fałszywej czci aniołów jako pośredników między człowiekiem a Bogiem oraz o błędnym kładzeniu  nacisku na przestrzeganie pewnych elementów judaistycznego Prawa (m.in. świętowanie szabatu, nakazy i zakazy dotyczące spożywania pewnych pokarmów itp.). 

Stąd jasne wezwanie: "niech nas nikt nie sądzi z powodu jedzenia i picia, świąt czy szabatów" (Kol 2,16). Jako uczniowie Jezusa - mamy dbać o co innego: o "zwleczenie z siebie starego człowieka z jego uczynkami" (Kol 3,9) i postępowanie godne ludzi świętych i ukochanych przez Boga. Kiedy spotkamy Boga w Dniu Sądu, nie będzie On nas rozliczał z przestrzegania prawnych przepisów, ale zajrzy w nasze serca. Lektura Listu do Kolosan skłania nas do zadania sobie pytania o motywy własnej pobożności.

Listy do Tesaloniczan

Oba Listy są adresowane do chrześcijan zamieszkujących Tesaloniki (Saloniki: dzisiaj jest to drugie co wielkości miasto w Grecji, znane zapewne każdemu, kto bywał na wakacjach nad Morzem Egejskim). Są to najstarsze pisma Apostoła Pawła (powstały około 20 lat po ukrzyżowaniu Jezusa).
W obu Listach do Tesaloniczan św. Paweł zajmuje się m.in. tematem powtórnego przyjścia Chrystusa. Wśród chrześcijan mieszkających w Tesalonikach pojawiło się przekonanie o tym, że Chrystus powróci w bardzo nieodległym czasie. W związku z tym pewni ludzie porzucali swoje dotychczasowe zajęcia, oddając się biernemu oczekiwaniu na upragniony powrót. Wydaje się, że właśnie porzucanie pracy i zaniedbywanie swoich codziennych obowiązków skłoniło Apostoła Pawła do wyjaśnienia zagadnień związanych z powtórnym przyjściem Chrystusa oraz do dosadnego wezwania do pracy - a nie biernego oczekiwania na Koniec.

Listy do Tymoteusza i do Tytusa

Oba Listy do Tymoteusza oraz List do Tytusa są zbiorami pouczeń duszpasterskich, adresowanymi do pasterzy (siłą rzeczy - są więc szczególnie interesującą lekturą dla liderów i animatorów wspólnot;). Z punktu widzenia współczesnej sytuacji Kościoła istotne wydają się m.in. pouczenia, dotyczące:
- stosunku do błędnego nauczania: należy zakazać głoszenia odmiennej nauki, unikać czczej gadaniny i słownych utarczek, ponieważ przynoszą one złe owoce; ludzi uporczywie podważających zdrowe nauczanie należy uznać za "rozbitków w wierze" (1Tm 1,3-11; 6,3-5; Tt 1:10n.). Sprzeciwiając się błędnym naukom należy unikać "walczenia o same słowa", ale dawać przykład pobożności (2Tm 2,14-19). Spory i kłótnie o Prawo Mojżeszowe są w ogóle pozbawione sensu (dziś można by sparafrazować słowa Apostoła i nazwać takie rozmowy np. o konieczności przestrzegania judaistycznych przepisów "biciem piany";), a z ludźmi, którzy mimo upomnień takie tematy uporczywie wszczynają, należy ograniczyć kontakty, traktując ich jako sekciarzy (Tt 3:9-11).
- charakteru i sposobu traktowania osób pełniących służby w Kościele - cech, które powinny posiadać osoby, którym powierza się służby (1Tm 3,1n.) oraz sposobu traktowania osób takie służby pełniących: mają one być otoczone szacunkiem i godziwie opłacane, a gdyby zdarzyło się, że będą trwać w grzechu - należy je publicznie napiętnować tak, by "pozostali przejęci byli lękiem" (1Tm 5,17-20). Niektóre z zaleceń Ap.Pawła mogłyby być dzisiaj z pożytkiem dla wielu lokalnych społeczności kościelnych mocno podkreślane, choćby werset 5,19 ("Przeciwko prezbiterowi nie przyjmuj oskarżenia, chyba że na podstawie zeznań dwu lub trzech świadków").
- relacji do pieniądza i dóbr materialnych (1Tm 6,6n): gonitwa za pieniądzem jest niebezpieczna dla wiary, a najlepszym zyskiem jest pobożność w połączeniu na poprzestawaniu na tym, co się ma.
- troski o czystość i bezkompromisowość nauki opartej na Słowie Bożym - nauki, której często ludzie nie mają ochoty słuchać...(np.2Tm 4:1-5).

Zdaniem niektórych egzegetów również niektóre zalecenia, odnoszące się do relacji ze zwierzchnością i władzą, są o tyle istotne, że można je współcześnie odnieść do stosunku chrześcijanina do pracy/pracodawcy (np. Tt 2,9-10; 3,1-2).

List do Filemona

Krótki, osobisty List, w którym Apostoł Paweł oddala do jednego z zamożnych chrześcijan, Filemona,  jego niewolnika, Onezyma - który najprawdopodobniej podążył za Pawłem bez zgody swojego właściciela. Paweł prosi, by Filemon odebrał Onezyma "już nie jako niewolnika, lecz jako brata umiłowanego". Warto przy tym dodać, że zgodnie z ówczesnym prawem los zbiegłych i ujętych niewolników był raczej nieciekawy... Tymczasem Paweł  odsyła zbiega wraz z listem, mając pewność tego, że uczniowie Jezusa będą się traktować z miłością.

List do Hebrajczyków

Początek Listu do Hebrajczyków mówi o wyższości Jezusa nad wszelkim stworzeniem. W stosunku do Jezusa używa się tu określeń "Pan" i "Bóg", któremu aniołowie oddają pokłon. Jest On Bogiem namaszczonym przez Boga; Bogiem, którego tron trwa na wieki (Hbr 1,8-9).
Jezus Chrystus został w tym Liście przedstawiony jako Bóg, który sam siebie złożył w doskonałej ofierze za grzechy człowieka. Dlatego kontynuowanie kultu świątynnego jest odtąd pozbawione sensu. Autor pisze, że "gdzie jest odpuszczenie grzechów, tam nie zachodzi potrzeba ofiary za grzechy" (Hbr 10,18). Uważne rozważenie tego Listu upewnia wierzącego, że Jezus Chrystus jest prawdziwie Bogiem. List jest uważany za jedno z najważniejszych pism Nowego Testamentu: ukazuje centralne miejsce Ofiary Chrystusa w chrześcijaństwie.
Interesująca jest osoba Autora - nieznanego chrześcijanina, który bardzo dobrze zna język grecki, ma lekkie pióro i talent retorski, cytuje Septuagintę (wszystkie argumentu czerpiąc ze Starego Testamentu) i poddaje gruntownej refleksji związek judaizmu z Nowym Przymierzem. Autorem niewątpliwie nie był św.Paweł (upewnia o tym analiza gramatyczna i leksykalna Listu i pism Pawła), jednak prawdopodobnie to właśnie Jego autorytet zadecydował o włączeniu Listu do kanonu (w obrębie corpus paulinum - Pism Pawłowych). Dodamy żartem, że niektórzy złośliwcy twierdzą wręcz, że Autorem tego Listu w sposób oczywisty musiała być kobieta - być może z jednego z zakładanych przez Pawła kościołów. O płci Autora świadczyć miałoby stwierdzenie z Hbr 13,22 "krótko wam o tym piszę", kończące najdłuższy ze wszystkich Listów... ;).

List św. Jakuba Apostoła

List św. Jakuba Apostoła stanowi zbiór pouczeń praktycznych. Jednak na plan pierwszy wysuwa się myśl o charakterze chrześcijańskiej wiary, której wyrazem powinny być uczynki - ponieważ bez nich "wiara jest martwa" (Jk 2,26).
Dla osoby czytującej Biblię, której czasem brakuje mądrości do zrozumienia niektórych jej fragmentów, istotne mogą być wskazania z pierwszego rozdziału... ("Jeśli komuś z was brakuje mądrości, niech prosi o nią Boga..." itd.). Biblia odsłania przed wierzącymi nieoczekiwanie wiele zaskakująco aktualnych znaczeń, jeśli podchodzi się do niej z pokorą i cierpliwością, pozwalając dojrzewać rozumieniu tekstu, który powstawał z inspiracji Boga.

Listy św. Piotra Apostoła

W 1 Liście św. Piotra Apostoła znalazło się zdanie "Ale jeżelibyście nawet coś wycierpieli dla sprawiedliwości,     błogosławieni jesteście" (1P 3,14). Uważa się, że List ten został napisany w okolicznościach, pozwalających przypuszczać Autorowi, że istnieje realna groźba rozszerzenia się prześladowań Kościoła (być może w okresie prześladowań przez Nerona, tuż po męczeńskiej śmierci Ap.Pawła). Możliwe, że List był odpowiedzią na pytanie lokalnych kościołów z terenu Azji Mniejszej o to, jak postępować w sytuacji prześladowania. Święty Piotr Apostoł podkreśla kilkakrotnie w treści Listu (m.in. 1P 2,20; 4,14-19), że chrześcijanin nie powinien uważać cierpienia za coś niesprawiedliwego, niesłusznego - ale powinien być na nie przygotowany.

Tematem 2 Listu Apostoła Piotra - pisanego prawdopodobnie do tej samej grupy wierzących - jest wypowiedziana w mocnych słowach przestroga przed nadchodzącym odstępstwem, związanym z tolerowaniem zepsucia moralnego i deprawacji przez przywódców lokalnego kościoła, którzy "dla zaspokojenia swej chciwości obłudnymi słowami sprzedadzą was(...)" (1P 2,3). Jest tutaj także ostrzeżenie przed naiwnym obliczaniem czasu powrotu Chrystusa (2P 3); możliwe, że problem wyliczania czasu powrotu Pana był związany z tęsknotą części prześladowanych chrześcijan za końcem ich cierpień.

Listy św. Jana Apostoła

Listy Jana są stylistycznie i leksykalnie bardzo podobne do napisanej przez Niego Ewangelii. Pierwszy List jest bardzo pięknym, poetyckim obrazem Boga - Autor używa tu pojęć światła, prawości, miłości i prawdy. Życie ucznia Jezusa musi być również światłem, prawością, miłością i prawdą. Dwie podstawy takiego życia to według Jana wiara w Jezusa, Syna Bożego - i miłość do bliźnich.
Pierwszy i Drugi List Jana przybierają miejscami charakter apologetyczny. Powodem tego jest prawdopodobnie fakt zetknięcia się Kościoła z pierwszymi herezjami - przede wszystkim z gnostycyzmem. Istniała więc potrzeba obrony poprawności rozumienia tego, kim był Jezus Chrystus.
Trzeci List Jana stanowi prawdopodobnie próbę rozstrzygnięcia sporu wewnątrz jednego z lokalnych kościołów; być może jest odpowiedzią na prośbę skierowaną do Jana przez pasterzy tego kościoła. List rzuca interesujące światło na sposób traktowania przez ówczesny Kościół ludzi odrzucających apostolski autorytet (sprawa Diotrefesa).

List św. Judy Apostoła

Głównym celem Listu jest umocnienie wiary czytelników w trudnych czasach próby; przy czym wydaje się, że trudności nie polegały na zewnętrznym prześladowaniu, ale na moralnym zepsuciu części członków społeczności i nauczycieli... List został więc skierowany do kościoła zagrożonego przez fałszywych nauczycieli, ludzi, którzy "wkradli się" do społeczności i głosząc swoją fałszywą naukę, stwarzają podziały. Są zagrożeniem - są zepsuci i niemoralni, nie uznają autorytetów, uważają się za pełnych wiedzy i poznania.
List jest zaskakująco współczesny - czyta się go nieraz z zapartym tchem - dzisiaj, kiedy niemal każda społeczność lokalnego kościoła doświadczyła rozłamów wywołanych przez chrześcijan, przykładających do siebie niebiblijną miarę...