76
st. str. pchor. Artur Kucharski
ROZWÓJ RATOWNICTWA TECHNICZNEGO W PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ W LATACH 1992–1997 Z UWZGLĘDNIENIEM RATOWNICTWA W TRANSPORCIE DROGOWYM
napisana pod kierunkiem
bryg. mgr inż. Dariusza Słodkiego
WARSZAWA 1999
Spis treści
WSTĘP 3
ROZDZIAŁ 1 5
Ratownictwo techniczne 5
1.1. Podstawy prawne 5
1.2. Definicja ratownictwa technicznego 6
ROZDZIAŁ 2 7
Rozwój ratownictwa technicznego 7
2.2. Ilość podejmowanych interwencji w latach 1992 – 1997 13
2.3. Wypadki do których wzywana jest PSP 19
ROZDZIAŁ 3 21
Działania Ratownicze w Ratownictwie Technicznym 21
3.1. Ratownictwo w transporcie kolejowym 21
3.2. Ratownictwo w budownictwie 30
3.3. Ratownictwo chemiczno - ekologiczne 38
3.4. Ratownictwo w transporcie drogowym ...............................................45
3.5. Przykłady zdarzeń 52
ROZDZIAŁ 4 62
Problemy w zakresie ratownictwa technicznego w PSP 62
ROZDZIAŁ 5..............................................................................................66
Wnioski 65
Bibliografia 67
Załączniki 68
Celem pracy jest przedstawienie rozwoju ratownictwa technicznego w Państwowej Straży Pożarnej w latach 1992 – 1997.
Ciągłe wdrażanie nowoczesnych technologii produkcyjnych, powoduje powstawanie nowych zagrożeń z tym związanych. Wprowadzanie nowych substancji i materiałów, które niekontrolowane mogą stanowić zagrożenie dla człowieka i środowiska, spowodowało że obowiązki straży pożarnej wykraczją daleko poza gaszenie pożarów. W obecnym czasie prawie żadne zdarzenie będące wypadkiem lub awarią nie może obejść się bez interwencji strażaków.
W wielu przypadkach PSP to jedynyny podmiot ratowniczy dysponujący odpowiednim zapleczem sprzętowym, mogącym przeciwdziałać lub usunąć skutki tego zdarzenia.
W pracy tej zawarta jest analiza obowiązków PSP w zakresie ratownictwa technicznego czyli ratownictwa w transporcie drogowym, kolejowym, budowlanym, chemiczno-ekologicznym. Zawarte są w niej problemy wynikające z braku specjalistycznego sprzętu lub jego niewystarczającej ilości. Często wiek bazy sprzętowej uniemożliwia całkowite i pełne wykorzystanie urządzeń bez narażenia życia strażaków i osób ratowanych na dodatkowe niebezpieczeństwo. W pracy zawarte są też opisy podejmowanych działań w zakresie ratownictwa technicznego oraz mapki przedstawiające rozmieszczenie baz sprzętowych na terenie całego kraju.
Głównym zadaniem ratownictwa technicznego jest ciągłe śledzenie rozwoju gospodarki, monitorowanie nowych zagrożeń, aby w miarę szybko dostosować się do zaistniałych sytuacji. W 1991 roku, gdy powołano Państwową Straż Pożarną dysponowała ona znikomą ilością specjalistycznego sprzętu, który często utrudniał podejmowanie działań ze względu na swoją wagę i parametry użytkowe. Obecnie wszystkie koncerny produkujące sprzęt ratowniczy dążą do poprawy podstawowych cech tego sprzętu tzn.: wagi i parametrów technicznych. Praca moja przedstawia rozwój ratownictwa technicznego, na przełomie 5 lat, kładąc szczególny nacisk na ratownictwo w transporcie drogowym.
Państwowa Straż Pożarna w akcjach ratowniczych w zakresie ratownictwa chemicznego i technicznego na podstawie ustawy [1] wykonuje zadania :
- rozpoznawania zagrożeń oraz oceny i prognozowania ich rozwoju i skutków,
- alarmowania jednostek ochrony przeciwpożarowej, z wyjątkiem Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, do działań ratowniczych oraz dysponowania tymi jednostkami,
- przyjmowania i przekazywania właściwym służbom meldunków o powstawaniu miejscowych zagrożeń,
- kierowania akcjami ratowniczymi mającymi na celu likwidację miejscowych zagrożeń,
- analizy i dokumentowania przebiegu akcji ratowniczej.
Zadania należące do innych służb ratowniczych Państwowa Straż Pożarna wykonuje we współdziałaniu z tymi służbami.
Przygotowanie strażaków Państwowej Straży Pożarnej do wykonywania zadań realizuje się poprzez specjalistyczne szkolenia kwalifikacyjne i uzupełniające. Szkolenia te prowadzone są przez Szkoły Państwowej Straży Pożarnej oraz ośrodki szkolenia wyznaczone przez Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej.
Wyposażenie Państwowej Straży Pożarnej w sprzęt i środki przeznaczone do wykonywania zadań ustala się przy uwzględnieniu następujących wskaźników:
- lekki samochód ratownictwa drogowego z normatywnym wyposażeniem – co najmniej jeden na 100.000 mieszkańców,
- ciężki samochód ratownictwa technicznego z normatywnym wyposażeniem – co najmniej jeden na 2.000.000 mieszkańców,
- lekki samochód rozpoznania chemiczno - ekologicznego i radiologicznego z normatywnym wyposażeniem – co najmniej jeden na 200.000 mieszkańców,
- ciężki samochód ratownictwa chemiczno-ekologicznego z normatywnym wyposażeniem - co najmniej jeden na 2.000.000 mieszkańców,
- ciężki samochód - dźwig ratowniczy z normatywnym wyposażeniem – co najmniej jeden na 4.000.000 mieszkańców,
- samochód dźwig do 20 t – co najmniej jeden na 500.000 mieszkańców,
- przyczepa do oddzielania olejów od wody z normatywnym wyposażeniem – co najmniej jedna na 500.000 mieszkańców.
Zaopatrzenie Państwowej Straży Pożarnej w chemiczne środki
neutralizacji następuje za pośrednictwem krajowych i wojewódzkich baz tych środków. Lokalizację sprzętu i baz, a także ich normatywne wyposażenie ustala Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej.
Ratownictwo techniczne – całokształt przedsięwzięć organizacyjno – technicznych oraz działania mające na celu likwidację skutków zdarzeń innych niż pożar, do których są dysponowane lub wzywane jednostki Państwowej Straży Pożarnej. Na ratownictwo techniczne oraz chemiczno-ekologiczne wykonywane przez jednostki ochrony przeciwpożarowej składają się przedsięwzięcia organizacyjne i środki podejmowane dla rozpoznawania, prognozowania i likwidacji klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń, zdrowia, mienia lub środowiska, dostosowane do rodzaju i rozmiarów zagrożenia [2].
2.1. Wyposażenie PSP w latach 1992 – 1997
W momencie utworzenia PSP jednostki ratowniczo – gaśnicze były wyposażone głównie w sprzęt dostosowany do zadań nałożonych przez poprzednią ustawę o ochronie przeciwpożarowej. Jednostkowe egzemplarze sprzętu specjalistycznego będące na wyposażeniu jednostek przy obecnym zakresie obowiązków nie dawały gwarancji podejmowania skutecznych działań. Państwowa Straż Pożarna zobligowana została do szybkiego przystosowywania się do obecnie panujących warunków po to aby móc spełniać zadania nałożone na nią przez ustawę.
Stan wyposażenia w samochody specjalistyczne w stosunku do przewidzianego normatywu waha się od 91 % przy lekkich samochodach ratownictwa drogowego poprzez 50 % przy ciężkich samochodach ratownictwa technicznego, oraz do 10 % w specjalistycznym sprzęcie ratownictwa chemiczno – ekologicznego.
Tak duża dysproporcja miedzy potrzebami, a aktualnym stanem powoduje, że kierujący działaniami ratowniczymi bardzo często jest zmuszony do wykorzystywania zastępczych środków technicznych o znacznie niższej skuteczności lub zadysponowania pojazdów specjalistycznych z dużych odległości. Powoduje to przedłużenie trwania akcji i wydłuża czas udzielenia pomocy poszkodowanym.
Niepokojąca jest struktura wiekowa posiadanego w PSP sprzętu. Blisko 40 % pojazdów ma wiek powyżej 10 lat. Względnie nowe pojazdy do 5 lat użytkowania stanowią tylko 24 %. Szybki rozwój cywilizacyjny wymusza bieżącą aktualizację potrzeb i wyposażenia jednostek w nowoczesny specjalistyczny sprzęt ratowniczy. Państwowa Straż Pożarna przyjmując na siebie rolę koordynatora działań ratowniczych jest na etapie wypracowywania właściwych i optymalnych rozwiązań, mających na celu objęcie w sposób prawidłowy całej sfery zdarzeń związanych z likwidacją skutków awarii, wypadków i katastrof.
W dniu dzisiejszym wobec znacznych ograniczeń finansowych Komenda Główna PSP stoi przed koniecznością wdrażania niepełnych i zastępczych rozwiązań stwarzających jednak możliwość podejmowania akcji ratowniczych.
Realizowane jest to między innymi przez:
- wprowadzenie na wyposażenie jednostek ratowniczo – gaśniczych w miejsce samochodów operacyjnych, samochodów rozpoznawczo – ratowniczych,
- dokładną analizę rozdzielników zakupywanego sprzętu ratownictwa technicznego oraz chemiczno-ekologicznego, tak aby niewielkie jego ilości pokrywały równomiernie mapę występujących zagrożeń.
Z powodu braku wiarygodnych materiałów źródłowych dotyczących zakupu i stanu aktualnego wyposażenia PSP w sprzęt i pojazdy rok 1992 został w pracy pominięty.
W 1993 roku wyposażenie [3] JRG w samochody ratownictwa drogowego, zabudowane i dosprzętowione zostały ze środków pozabudżetowych, pozyskanych dzięki dużemu zaangażowaniu środowiska pożarniczego. Postępował proces związany z dekapitalizacją sprzętu i samochodów użytkowanych przez PSP. Samochody gaśnicze eksploatowane były przez kilka i kilkanaście lat. Powstających braków w jednostkach sprzętowych nie uzupełniano na bieżąco. W stosunku do normatywnych potrzeb samochodów gaśniczych brakowało prawie 18 % nie licząc samochodów wycofywanych, - 4 % lekkich samochodów ratownictwa technicznego,- 10 % pomp dużej wydajności. W zakresie innych potrzeb sprzętowych sytuacja była o wiele gorsza – pomp do przetłaczania substancji chemicznych posiadano tylko 29 % w stosunku do potrzeb, wykrywaczy substancji chemicznych niecałe 16 %, sprzętu ratownictwa technicznego 35 % , a poduszek pneumatycznych tylko 6 %. W 1993 roku straż dysponowała 5908 samochodami z czego:
- samochodów ratownictwa technicznego - 463 szt.
- samochodów ratownictwa chemiczno-ekologicznego - 57 szt.
- dźwigów ratowniczych - 37 szt.
Rok 1994 pogłębił kryzys jednostek PSP w zakresie zaopatrzenia w sprzęt pożarniczy [4] oraz odzież ochronną. Był to ostatni rok tworzenia KSRG a zatem przyjęcia nowych zadań w dziedzinie ratownictwa technicznego i chemiczno - ekologicznego. W 1994 roku zakupiono głównie z środków pozabudżetowych, ogółem 257 samochodów, w tym 7 samochodów ratownictwa technicznego, , 116 samochodów operacyjnych oraz 63 samochody terenowe z przeznaczeniem na ratownictwo drogowe i rozpoznawczo – dowódcze. Biorąc pod uwagę, że na wyposażeniu jednostek organizacyjnych PSP znajdowało się około 6000 pojazdów (przy uwzględnieniu, że średni okres eksploatacji nie powinien przekraczać 12 lat) tylko w celu wymiany wyposażenia należało wprowadzić do eksploatacji około 550 samochodów rocznie, natomiast braki w stosunku do normatywu wynosiły 2526 sztuk (30 % stanu posiadania). Ponadto w celu uzupełnienia ilości pojazdów do stanu normatywnego oraz wymiany samochodów należało zakupić 2500 pojazdów. Okres tworzenia i wdrażania Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego był również okresem poszukiwania nowych rozwiązań w sprzęcie i wyposażeniu, które pozwoliłyby sprostać znacznie rozszerzonym zadaniom stawianym jednostkom ratowniczo – gaśniczym PSP.
Sytuacja w zakresie zaopatrzenia [5] nie uległa poprawie również w roku 1995. Środki finansowe z funduszu PHARE i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska ukierunkowywane były na inne dodatkowe przyjęte przez PSP w 1992 roku zadania, natomiast na podstawowe wyposażenie przyznano kwotę zaspokajającą w 30 % roczne potrzeby. Jednostki organizacyjne PSP w 1995 roku dysponowały ponad 6000 pojazdów silnikowych, eksploatowanych średnio 8,6 lat. Natomiast około 2100 pojazdów eksploatowanych było ponad 10 lat. W poszczególnych grupach pojazdów pożarniczych najdłużej eksploatowane były drabiny (12,9 lat), podnośniki hydrauliczne (11,6 lat), oraz dźwigi ratownicze do 20 ton (10,7 lat). Sprzęt o najniższym okresie eksploatacji występował głównie w grupie samochodów rozpoznawczo – ratowniczych (1,1 lat), lekkich samochodów ratownictwa drogowego (2 lata), lekkich samochodów ratownictwa chemiczno-ekologicznego (2,3 lat), ciężkich samochodów ratownictwa chemiczno-ekologicznego (2,4 lata) oraz ciężkich dźwigów ratowniczych powyżej 20 ton (4,8 lat). W JRG PSP brakowało 423 samochodów rozpoznawczo – ratowniczych, 80 lekkich samochodów ratownictwa drogowego, 152 lekkich samochodów ratownictwa chemiczno-ekologicznego, 6 ciężkich samochodów ratownictwa chemicznego. W grupie drabin i podnośników hydraulicznych łącznie braki wynosiły 16,5 % w stosunku do normatywów ustawowych. Ponadto długi okres ich eksploatacji spowoduje w przyszłości konieczność wymiany dużej ich liczby, głównie dotyczyć to będzie drabin samochodowych IFA, do których całkowicie brak jest części zamiennych. W grupie ciężkich samochodów ratownictwa technicznego jedynie 13 samochodów było w pełni profesjonalnych. PSP wyposażona była jedynie w 2 specjalistyczne pojazdy (typu MEGA – City), których wyposażenie pozwala prowadzić działania ratownicze przy likwidacji dużych wypadków i katastrof w transporcie drogowym. Stan ten nie zapewniał możliwości szybkiego podejmowania skutecznych działań ratowniczych, zwłaszcza w rejonach północnej i zachodniej Polski. W 1995 roku ze środków finansowych KG PSP, NFOŚiGW oraz funduszu PHARE zakupiono dla jednostek organizacyjnych PSP 118 pojazdów, z czego:
- samochody ratownictwa chemiczno-ekologicznego - 3 szt.
- samochody lekkie ratownictwa chemiczno-ekologicznego - 1 szt.
- samochody ratownictwa techniczno – chemicznego (Saurus) - 4 szt.
Rok 1996 był pierwszym [6] od chwili powołania PSP, w którym zahamowane zostały tendencje do pogarszania się wskaźników w wyposażeniu w podstawowy sprzęt, środki gaśnicze, odzież ochronną i umundurowanie. Ze względu na długi okres eksploatacji należało wtedy z jednostek ratowniczo – gaśniczych PSP wycofać między innymi:
- 42 samochodowe drabiny mechaniczne,
- 78 samochodowych podnośników hydraulicznych,
- 7 samochodowych dźwigów ratowniczych do 20 ton.
W celu uzupełnienia braków wynikających z normatywów oraz konieczności wycofania z eksploatacji pojazdów, którym minął okres użytkowania, od 1996 do 2000 roku istniała potrzeba zakupu około 800 pojazdów rocznie. W 1996 roku odnotowano braki w stosunku do normatywu w następujących grupach sprzętowych:
- 6 ciężkich samochodów ratownictwa technicznego,
- 80 lekkich samochodów ratownictwa technicznego,
- 141 lekkich samochodów ratownictwa chemiczno-ekologicznego,
- 6 ciężkich samochodów ratownictwa chemiczno-ekologicznego,
- 43 dźwigi ratownicze do 20 ton,
- 4 dźwigów ratowniczych powyżej 20 ton.
Ze środków finansowych KG PSP, NFOŚiGW oraz funduszu PHARE zakupiono w 1996 roku dla jednostek organizacyjnych PSP między innymi:
- 20 samochodów ratownictwa chemiczno-ekologicznego, do ograniczania stref skażeń,
- 5 samochodów ratownictwa chemiczno-ekologicznego GWG,
- 1 dźwig ratowniczy,
- 1 podnośnik hydrauliczny BRONTO,
- 20 zestawów hydraulicznych urządzeń ratowniczych.
O stopniu unowocześnienia wyposażenia technicznego jednostek PSP decydują przeznaczone na ten cel środki finansowe. W roku 1997 dzięki Inwestycji Centralnej udało się zatrzymać [7] bardzo negatywny wskaźnik w zakresie dostaw pojazdów do jednostek PSP. Z środków finansowych KG PSP, NFOŚiGW oraz funduszu PHARE, zakupiono dla jednostek organizacyjnych PSP między innymi:
- samochody ciężkie ratownictwa drogowego – 6 szt.
- podnośnik hydrauliczny – 1 szt.
- samochodowe drabiny – 2 szt.
- samochody ratownictwa techniczno – chemicznego – 4 szt.
- samochody ratownictwa chemiczno – ekologicznego – 5 szt.
- podwozia pod adaptację na samochody ratownictwa drogowego – 20 szt.
Pod koniec 1997 roku PSP dysponowała między innymi niżej wymienionym sprzętem, w dalszym ciągu występowały jednak braki i tak:
- ...
maveric3