Symptomatologia i etiologia niedostosowania społecznego oraz rewalidacja jednostek niedostosowanych
I. Objawy niedostosowania społecznego
Literatura przedmiotu zawiera liczne opisy przejawów w/w zjawiska tym czy dany objaw kwalifikuje się do miana niedostosowania społecznego decyduje motywacja i częstotliwość popełniania czynów sprzecznych z normami. Pojedynczy czyn przestępczy nie może być uznany jako społeczne niedostosowanie i odwrotnie-nie zawsze społeczne niedostosowanie przechodzi w wykolejenie przestępcze. Warunkiem jest współistnienie szeregu destrukcyjnych czynników.
Maria Grzegorzewska tak charakteryzuje jednostkę społecznie niedostosowaną:
· tendencje społecznie negatywne
· odwrócenie zainteresowań dla tzw. złych czynów
· cynizm i brawura w tym względzie
· nieżyczliwy stosunek do człowieka
· stałe konflikty z otoczeniem najczęściej na tle stosunku do człowieka, cudzego mienia, regulaminów, norm i zarządzeń, nieodpowiedniego stosunku do własnych czynów, nieumiejętności zżycia się z grupą
· wykłamywanie się, zrzucanie winy
· niechęć do pracy i nauki
· życie chwilą, przygodą, awanturą
· brak hamulców, krytycyzmu
· sugestywność
· nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji i brak wiary w możliwość tego
· zaburzenia wybitne w procesach emocjonalnych
Spośród podawanych przez literaturę charakterystycznych objawów typowymi są:
· nagminne wagary,
· ucieczki z domu,
· włóczęgostwo(żebractwo),
· nadużywanie alkoholu i alkoholizm,
· odurzanie się i uzależnienia(narkomania, lekomania itp.),
· wandalizm, niszczenie mienia,
· agresja, bójki, czyny godzące w życie, zdrowie i godność innego człowieka,
· kradzieże, włamania, oszustwa
· zamachy samobójcze lub samobójstwa,
· notoryczne kłamstwa,
· prostytucja i niekonwencjonalne zachowania seksualne(zboczenia, sadyzm, stręczycielstwo, kazirodztwo, wczesne rozpoczynanie współżycia płciowego oraz „podglądactwo”),
Otton Lipkowski dodaje ponadto: nieposłuszeństwo, lenistwo, zaburzenia koncentracji, lękliwość, natomiast Marian Lipka i Czesław Czapów jako ważne uważają pasożytnictwo społeczne(młodzież nie ucząca się i nie pracująca)
II. Przyczyny niedostosowania społecznego
A.Czynniki biopsychiczne
1) Organiczne(uszkodzenia tkanki mózgowej ,ośrodkowego układu nerwowego,
uszkodzenia funkcji układu wydzielania wewnętrznego)
a) charakteropatia
b) upośledzenia umysłowe stopnia lekkiego
c) inne upośledzenia wewnętrzne o charakterze przewlekłym,które mogą pośrednio wpłynąć na wystąpienie niedostosowania społecznego.
2) Czynnościowe (etiologia nie do końca poznana)
a) psychopatia
b) nerwice i neurozy
c) choroby psychiczne(schizofrenia, paranoja, psychoza depresyjno-maniakalna)
d) padaczkowe stany pomroczne
Osoby takie charakteryzują zmiany w zakresie uczuć wyższych, myślenia, świadomości,
intelektu, woli, działania i dlatego znajdują się w grupie o wysokim zagrożeniu wystąpienia opisywanego zjawiska.
B. Czynniki socjokulturowe
1) Środowisko rodzinne
a) niezaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych i psychospołecznych dziecka :
· niski status ekonomiczny rodziny,
· przewlekłe choroby rodziców lub opiekunów(również psychiczne),
· patologie w rodzinie(przemoc, alkoholizm itp.),
· rozkład rodziny,
· bezdomność,
· sieroctwo
b) negatywne wpływy lub wzorce środowiskowe :
· system stosowanych kar i nagród wobec dziecka,
· kontakt dziecka ze środowiskiem i podkulturą przestępczą,
· brak u dziecka poczucia bezpieczeństwa, troski i uczucia ze strony rodziców,
· konflikty międzypokoleniowe
2) Środowisko szkolne
a) niepowodzenia szkolne,
b) brak zrozumienia ze strony nauczyciela,
c) sytuacje konfliktowe w szkole,
d) niewspółmierne wymagania do możliwości rozwojowych ucznia,
e) schorzenia dziecka, takie jak: dysleksja, dysgrafia, wady wymowy również mogą pośrednio
przyczynić się do wystąpienia niedostosowania
3) Negatywny wpływ mediów
a) przemoc i agresja w środkach masowego przekazu(również w grach komputerowych,
bajkach dla dzieci oraz w niektórych zabawkach)
b) bezproduktywne wykorzystywanie czasu spędzanego przed telewizorem,komputerem
zubaża rozwojowo
c) ogólnodostępne programy,filmy,strony internetowe gdzie brak jest cenzury co do
przekazywanych treści(seks,subkultury satanistyczne, sekty i wiele innych wypaczających
światopogląd dzieci i młodzieży)
III. Stadia „wykolejenia społecznego” wg Czesława Czapówa
I. Stadium
· Uczucie odtrącenia, frustracji, potrzeby emocjonalnej zależności
· Reakcje negatywne mające na celu zwrócenie na siebie uwagi
· Narastająca agresywność wobec rodziców, opiekunów
· Reagowanie nieproporcjonalnie silnie do podniety
· Reakcje impulsywne
· Brak cierpliwości i wytrwałości
· Brak koncentracji uwagi-dziecko nie kończy rozpoczętych prac, wykonuje je niedbale
II. Stadium
· Manifestują się reakcje wrogie nie tylko wobec rodziców, ale i nauczycieli
· Bunt wobec autorytetów...
idea-wroc