Pedagogika Specjalna

1.       Kształtowanie się dyscypliny – pedagogika specjalna.

PS jest subdyscypliną pedagogiki ogólnej, zajmuje się nauczaniem, wychowaniem, i opieka nad dzieckiem niepełnosprawnym.

W 1861 roku Hans Hanselman (Zurich) wyodrębnił dziedzinę pod nazwą Pedagogika Lecznicza. Była ona bliższa medycynie niż pedagogice i zajmowała się osobami z zaburzeniami

a)      percepcji (niewidomi i niesłyszący)

b)      przetwarzania (niepełnosprawni intelektualnie i umysłowo)

c)      wytwarzania (zaburzenia mowy i dysfunkcja narządów ruchu).

Wcześniej:

STAROZYTNOŚĆ:

a)      Platon – uważał że należy zająć się osobami niepełnosprawnymi

b)      Plinusz Stary - uważał że należy uczyć mowy głuchych

c)      Diadimius Aleksandryjski – jako pierwszy próbował wynaleźć pismo dla niewidomych

ŚREDNIOWIECZE

a)      Chrześcijanie – byli bardzo miłosierni i dawali niepełnosprawnym pieniądze chociaż uważali ich za żebraków; pod koniec XV wieku zakładano dla nich przytułki

b)      Wiek XVII

-          Sanderson usiłował znaleźć sposób zapisywania działań matematycznych dla niewidomych

-          Komeński rozważał problem opieki nad niepełnosprawnymi

OŚWIECENIE

a)      Diderot i Kartezjusz – usiłując nauczyć czytania i pisania niewidomych doszli do wniosku że są oni wyuczalni

b)      Kartezjusz – stworzył prototyp „białej laski”

c)      Walenty Hanay – założył pierwszą szkolę specjalną (1784 rok Paryż) dla niewidomych gdzie na bazie przedmiotów ogólnokształcących uczono konkretnych zawodów by byli oni samowystarczalni

d)      Wzorem Hanaya zaczęły powstawać następne placówki dla innych niepełnosprawnych

POLSKA

a)      1817 – powstaje Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie

b)      1861 – pierwszy zakład dla upośledzonych umysłowo w Studzieńcu

c)      1912 – Maria Grzegorzewska  („matka polskiej PS”) założyła w Warszawie pierwszą na świecie wyższą uczelnię kształcącą niepełnosprawnych do pracy (Akademia Specjalna).

2.       Działy pedagogiki specjalnej – przykładowe klasyfikacje subdyscyplin.

Według Marii Grzegorzewskiej:

a)      oligofrenopedagogika – pedagogika osób upośledzonych umysłowo

b)      surdopedagogika – pedagogika osób z dysfunkcją narządu słuchu

c)      tyflopedagogika – pedagogika osób z dysfunkcja narządu wzroku

d)      pedagogika lecznicza – inaczej pedagogika trapeutyczna, zajmująca się osobami przewlekle chorymi i z dysfunkcją narządu ruchu

e)      pedagogika resocjalizacyjna - zajmująca się osobami nieprzystosowanymi społecznie

Według Janiny Daraszewskiej:

a)      rewalidacja – osoby z upośledzeniem umysłowym

b)      rehabilitacja – osoby z dysfunkcją narządu ruchu i z chorobami przewlekłymi

c)      resocjalizacja – osoby nieprzystosowane społecznie

Współczesna klasyfikacja według Władysława Dykcika:

a)      pedagogika rewalidacyjna – osoby niepełnosprawne intelektualnie, z niepełnosprawnością sensoryczną (wzrok, słuch) i z niepełnosprawnością sprzężoną (wzrokowo słuchowa)

b)      pedagogika terapeutyczna – osoby przewlekle chore z dysfunkcją narządów ruchu, z odmiennością somatyczną (interseksualizm, bulimia, anoreksja), z autyzmem, zespołami psychozo podobnymi (zespół Aspergera, schizofrenia dziecięca i wieku podeszłego)

c)      pedagogika korekcyjna – osoby z dysfunkcjami parcjalnymi (fragmentaryczny deficyt w rozwoju)

d)      pedagogika resocjalizacyjna – osoby aspołeczne, antyspołeczne, jednostki przestępcze i dewiacyjne z nieprzystosowaniem społecznym

e)      pedagogika wybitnych uzdolnień – osoby  ogólnymi i wybiórczymi uzdolnieniami.

3.       Interdyscyplinarność pedagogiki specjalnej – przykłady.

4.       Pojęcia: uszkodzenie, niepełnosprawność, upośledzenie.

DEFINICJA OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ

Jednostka, która w wyniku uszkodzenia organizmu nie jest w stanie wypełniać ról społecznych, przepisywanych jej ze względu na wiek i płeć oraz przynależność środowiskową, społeczną kulturalną i narodową. W ujęciu prawnym niepełnosprawny to osoba, która nie potrafi odróżnić dobra od zła.

Niepełnosprawność:

a)      pierwotna – wywołana jest przez chorobę lub uraz, w wyniku którego dochodzi do uszkodzenia ustroju, co ogranicza lub zakłóca sprawność lub aktywność życiową człowieka

b)      wtórna – kiedy przy występującej niesprawności pierwotnej z powodu istniejących w otoczeniu różnego rodzaju barier pogarsza się sytuacja bio psycho społeczna jednostki.

USZKODZENIE

Zaburzenie struktury anatomicznej i czynności fizjologicznych narządów organizmu.

Może być:

a)      okresowe lub trwałe

b)      całkowite lub częściowe

c)      ustabilizowane

d)      progresywne lub regresywne

Ze względu na czas wystąpienia może być:

a)      wrodzone, dziedziczne

b)      nabyte w okresie płodowym

c)      okołoporodowe (perinatalne) lub nabyte (postnatalne)

UPOŚLEDZENIE

Niekorzystna sytuacja, która wynika z uszkodzenie lub niesprawności osoby znacznie ograniczając jej interakcje z otoczeniem.

5.       Proces rewalidacji – podstawowe zasady i wyznaczniki.

6.       Stadialność procesu przystosowania do niepełnosprawności.

Według L. Kowalewskiego

a)      Stadium doznania niepełnosprawności

·         występuje silny i długotrwały stres, silne pobudzenie emocjonalne

·         reakcja emocjonalna hamująca procesy poznawcze

·         chory zadaje sobie pytanie – dlaczego ja?

b)      Stadium uświadamiania ograniczeń

·         następuje porównywanie teraźniejszości z przeszłością

·         głośne mówienie o tym co zostało utracone (np. ze już nigdy nie zagra w piłkę)

·         porównywanie możliwości obecnych z możliwościami poprzednimi

c)      Stadium prób funkcjonowania z niepełnosprawnością

·         zwrot w stronę teraźniejszości i rozwiązywania bieżących problemów

·         pozytywna rola odgrywana przez mechanizmy obronne (kompensacja, nadkompensacja, identyfikacja, fantazjowanie)

·         pierwsze nieśmiałe próby funkcjonowania z niepełnosprawnością

d)      Stadium rzeczywistej akceptacji

·         uświadomienie, że niepełnosprawność jest jedną z wielu cech

·         przestaje ona wywoływać negatywne reakcje

·         chory zauważa, że oprócz niego są jeszcze inni też niepełnosprawni, którzy pokazują, że można dać sobie z tym rade

·         zmiana perspektywy widzenia przyszłości i problemów

O pełnym przystosowaniu można mówić wtedy, gdy dokona się ono  pod kilkoma względami:

a)      fizycznym

·         usprawnienie ruchowe obejmujące wyuczenie maksymalnej sprawności fizycznej potrzebnej do wykonywania czynności życia codziennego

·         u ich podstaw rekonstrukcji leży wytwarzanie nowych odruchów i nabywanie nowych nawyków na drodze uczenia się

c)      psychicznym

·         proces modyfikacji kolejnych po sobie następujących faz – szoku, oczekiwania wyzdrowienia, rezygnacji i ubolewania nad sobą

·         pojawia się postawa obronna połączona z akceptacją inwalidztwa – realna ocena możliwości, dostosowanie się do ograniczeń i wykształcenie odpowiednich podstaw wobec innych

d)     społecznym

·         uczenie się ról społecznych i adaptacji do środowiska

·         etapy – wycofanie z poprzedniej roli, identyfikacja z nową, doskonalenie się i integracja nowej roli z całokształtem dotychczas pełnionych ról

7.       Rodzina wobec niepełnosprawności dziecka.

Dwa rodzaje postaw rodziców:

NEGATYWNE

a)      nadopiekuńczość – rodzice myślą i robią wszystko za dziecko, albo go nie akceptują (zaspokajają własne wyrzuty sumienia), albo chcą dziecku wynagrodzić poniesione krzywdy, co prowadzi do kalectwa społecznego, bo dziecko jest zdania, że samo niczego nie potrafi

b)      pobłażanie – pozwalanie dziecku na wszystko, nie ma kar a jedynie nagrody co dezorientuje dziecko, ponieważ często to na co pozwalają rodzice nie jest akceptowane poza domem przez co dziecko traci poczucie bezpieczeństwa

c)      wzmożony rygoryzm – przewaga kar nad nagrodami, stawia się dziecku zbyt wielkie wymagania co jest wynikiem nieakceptowania jego niepełnosprawności przez co stara się ono sprostać wymagania albo się buntuje

d)      odrzucenie fizyczne – pozostawienie dziecka w placówce

e)      odrzucenie emocjonalne – kupują dziecku najróżniejsze drogie prezenty, ale go ani razu nie przytulą

POZYTYWNE

a)      dyskretna opieka i konstruktywne wymagania – nie wyręczają dziecka w czynnościach, a jedynie pomagają przy ich realizacji

8.       Mechanizmy obronne jako reakcja na niepełnosprawność (wymień i scharakteryzuj mechanizmy obronne pozytywne i negatywne).

POZYTYWNE

a)      mechanizm kompensacji – odnalezienie takiego pola zainteresowania w którym niepełnosprawny może się w pełni realizować

b)      mechanizm nadkompensacji - taka dziedzina, która jest mało dostępna, ale dzięki wytrwałości niepełnosprawny osiąga sukces (np. taniec na wózkach)

c)      identyfikacja - z osobą znaczącą która jest wzorem do naśladowania

d)      racjonalizacja – intelektualne przepracowanie sytuacji

e)      transformacja – system wartości (przewartościowanie)

f)       mechanizm fantazjowania – może być negatywny jeśli osoba ucieka w świat marzeń i traci kontakt z rzeczywistością

NEGATYWNE

a)      zaprzeczenie i wyparcie – brak pogodzenia się z sytuacją

b)      mechanizm ucieczki – fizyczna lub psychiczna

c)      mechanizm izolacji – zerwanie kontaktów z otoczeniem i zamknięcie się w sobie

d)      mechanizm agresji – przyjmowane zachowań osoby młodszej niż faktycznie się jest

e)      mechanizm projekcji – niska i zła samoocena; uważa że inni też go tak widzą co niesie za sobą podejrzliwość i nieufność

9.       Definicja upośledzenia umysłowego – niepełnosprawności umysłowej.

(chory umysł – może być zdrowe ciało)

DEFINICJA WEDŁG HEBERA

Niższa od przeciętnej ogólna sprawność intelektualna która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania.

10.   Różnice pomiędzy definicja europejska a amerykańską upośledzenia umysłowego.

DEFINICJA AMERYKAŃSKA

Niższe niż przeciętne funkcjonowanie intelektualne, współwystępujące z istotnym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej z pośród następujących zdolności przystosowawczych:

a)      porozumiewanie się

b)      samoobsługa trybu życia domowego]

c)      kontakty społeczne

d)      korzystanie z dóbr społeczno kulturalnych

e)      kierowanie sobą

f)       troska o zdrowie i bezpieczeństwo

g)      zdolności szkolne

h)      sposób organizowania wolnego czasu i pracy

...