Robert Währer
Izrael
zgorszenie
tajemnica
wyzwanie
SPIS TREŚCI
WSTĘP
Izrael - problem na skalę światową?! ........................................................................................2
Część 1
Izrael: Zgorszenie ......................................................................................................................5
1. Izrael jako naród wybrany przez Boga
2. Bezwzględne roszczenie Boga Izraela – żądanie wyłączności ......................................6
3. Pretensja do „Ziemi Świętej”
4. Odrzucenie mesjaństwa Jezusa: Zgorszenie dla chrześcijan .........................................7
5. Odrzucenie Mahometa jako prawowitego proroka Boga: Zgorszenie dla Islamu
6. Inne powody, dla których Izrael budzi zgorszenie .........................................................8
Część 2
Izrael: Tajemnica .......................................................................................................................8
Rozdział 1
Stosunek do Boga
Rozdział 2
Powołanie Izraela ......................................................................................................................9
1. „Święty naród” – naród nabyty na własność ...............................................................10
2. Izrael: Boży świadek ....................................................................................................11
3. Izrael: Naród, który przynosi światu błogosławieństwo i nadzieję
Rozdział 3
Tajemnica biegu historii Izraela ..............................................................................................12
1. Historia Izraela – historią przymierza
2. „Pamięta wiecznie o przymierzu swoim” (Ps. 105,8) ..................................................13
Nowe przymierze .........................................................................................................14
3. Cel dziejów Izraela .......................................................................................................16
Część 3
Izrael: Wyzwanie ......................................................................................................................18
W jaki sposób dotyczy nas wyzwanie Izraela?
1. Izrael: pytanie o Boga i uzdrowienie dla świata
2. Boskie objawienie w historii ........................................................................................19
3. Wyzwanie w roszczeniu sobie przez Izrael prawa do ziemi ojców ............................20
4. Dawid i Goliat ..............................................................................................................21
5. Izrael jako wyzwanie w dziejach relacji obciążonej winą ...........................................22
6. Ataki na Izrael i na kościół
Przyzanie Izraelowi miejsca, które zgodnie ze swoim Słowem dał mu Bóg ............................23
1. Co oznacza to dla nas – chrześcijan?
2. Co oznacza to dla naszych politycznych decyzji? ................................................................27
Przyznanie Jezusowi - wybranemu spośród Izraela - właściwego miejsca, które wedle swego Słowa dał mu Bóg ....................................................................................................................29
1. Fałszywy wizerunek Jezusa
2. Jezus – Dokończyciel ...........................................................................................................32
Posłowie
Izrael: Dwa pytania do nas ......................................................................................................33
Informacja o Służbie Szalom w Oświęcimiu
==================================
Izrael - problem na skalę światową ?!
Kim jest «Izrael»?
Kto w dzisiejszych czasach zajmuje się Izraelem, myśli przede wszystkim o żydowskim państwie, „Królestwie Izraela”, kraju na Bliskim Wschodzie. Ale pod nazwą tą kryje się znacznie więcej. Do kraju należy naród.
«Izrael» to według biblijnego przekazu imię Jakuba, które otrzymał bezpośrednio od Boga (I Mojż. 32, 28). Wszyscy potomkowie jego dwunastu synów tworzą dlatego naród Izrael. Potomkowie czwartego syna, który nazywał się Juda, oraz dwunastego syna, Beniamina, nazywani są Judejczykami (Żydami). W okresie podziału królestwa (po panowaniu króla Salomona) tworzyli oni państwo Judy.
W późniejszych latach Judejczycy w zdecydowany sposób kontynuowali i zachowywali tradycje życia religijnego. Z historii można zatem wywnioskować, iż każdy Żyd jest częścią narodu Izraela, ale nie każdy Izraelita jest Żydem (Izraelczykiem). W praktyce dzisiejszego państwa Izrael nie dokonuje się takiego rozróżnienia; w zasadzie to wszyscy potomkowie Jakuba postrzegani są jako Żydzi. Gdy w dzisiejszych okolicznościach, zaistniałych w Izraelu, oczekuje się odpowiedzi na ważne pytanie: „Kim jest Żyd?”, nie chodzi wówczas o wewnątrzizraelskie rozgraniczenie, lecz o takowe zewnętrzne. Podobnie w odniesieniu do narodowej i religijnej tożsamości, dzisiejszy «Izraelczyk» jest niekoniecznie «Izraelitą». «Izraelczyk» to prawny obywatel Izraela i może być on na przykład Arabem lub Druzyjczykiem (członkiem syryjskiej sekty religijnej – przyp. tłum.).
Godny zauważenia jest fakt, iż ludzie odpowiedzialni za powstanie państwa, wybrali dla niego nazwę „Izrael” a nie „Juda”. Gdy prorocy zapowiadają, że w swoim czasie Bóg sprowadzi z powrotem swój lud do ziemi ich ojców, mówią zazwyczaj o „synach izraelskich” (np. Ezech. 37,21). Pośród ludzi, którzy w zeszłych tysiącleciach z wielu różnych krajów przybyli do Izraela, znajdują się członkowie wszystkich rodów Jakuba.
Jednakże pojęcia «Izrael» nie można zdefiniować jedynie w kategoriach etnicznych. Wielce znaczącym jest dla Izraela fakt, iż jest on nazwany „Bożym narodem”, a dokładniej „Bożym narodem przymierza”. Rabbi Leo Baeck pisze o tym w następujący sposób: „To objawienie pozwoliło temu narodowi stać się narodem!” (Theologische Berichte 3, Einsiedeln 1974,s.15).
Alex Bein uważa: „Właściwie dopiero objawienie i powołanie stworzyło ten naród – przynajmniej w ujęciu Pisma oraz jego nauczycieli i wierzących; na pewno dopiero ono nadało egzystencji tego narodu pewne uprawnienie, wykraczające poza sferę naturalną” (Die Judenfrage, s.37).
Izrael stał się narodem Boga poprzez Boże objawienie w czasie Exodusu (wyjścia z niewoli egipskiej) oraz na górze Synaj, a poprzez zawarte na tej górze przymierze, stał się również narodem przymierza. Owo przymierze, zawarte z potomkami Jakuba (nie z potomkami Abrahama!) „nie może zostać unieważnione ani wypowiedziane. Ono opiera się wyłącznie na Bożej wierności. To, czy Izrael jest wierzący czy też nie, względem »potomstwa Abrahama« nie gra żadnej roli. Są narodem Boga!” (Tak twierdzi Mary Hajos w niepublikowanym wykładzie „Tajemnica Izraela”). W historii Izraela zdarzało się, że tylko część narodu odpowiadała wiarą na Boże powołanie – tak zwana „święta resztka”. Lecz prorocy zapowiadają, że nadejdzie czas, w którym Izrael uzna swoje powołanie i będzie żyć zgodnie z nim – ku błogosławieństwu całego świata.
W związku z tym, gdy mówię o Izraelu, mam na myśli wszystkich potomków Jakuba, Boży naród przymierza, żyjący w państwie Izrael lub w diasporze. W ujęciu biblijnym są oni owym narodem przymierza, niezależnie od tego, czy widzą siebie w taki sposób czy też nie, czy są ateistami czy ortodoksyjnymi chwalcami Wszechmocnego. Taki sposób postrzegania tego narodu jest dla mnie miarodajny.
„Problem na skalę światową”?!
Czy podtytuł książki „Kwestia żydostwa” autorstwa Alexa Beina – „Biografia problemu światowego” – nie jest przypadkiem przesadzony? Musimy tutaj zgodzić się z tym, co autor – jako Żyd, posiadający gruntowną znajomość historii – odczuwa i wyraża. Czy sama Biblia nie przedstawia tej sprawy w podobny sposób? Istnienie i historia Izraela zawsze miały odniesienie do całego świata. Biblia rozpoczyna się przedstawieniem perspektywy świata i kończy się również w taki sposób. W tę światową historię wpleciona jest specyficzna historia wybawienia, która łączy się z Izraelem. Wszystko dzieje się jednakże w wymiarze uniwersalnym. Wydarzenia w Izraelu mają odniesienie do całego świata.
O problemie na skalę światową mówi się np. w związku z konfliktem z czasów przed Chrystusem, gdy wszystkie mocarstwa Bliskiego Wschodu atakowały Izrael: Egipt, Asyria, Babilonia, Persja, Grecja i Cesarstwo Rzymskie. Żydzi stali się problemem światowym, gdyż żyli – i nadal żyją – w rozproszeniu po całym świecie, ale w zadziwiający sposób zachowali swą wyjątkowość, nie mieszając się z otaczającą ich kulturą. Ich wiara oraz ważna jej część – etyka – budziły wciąż na nowo zgorszenie oraz rzucały wyzwanie każdej społeczności mającej styczność z żydostwem.
Od czasu I Wojny, Izrael (kraj i naród w rozproszeniu) stał się obiektem coraz większego zainteresowania ze strony Wspólnoty Narodowej. Przykładowo, przed wybuchem II Wojny Światowej, na konferencji w Evian, w roku 1938 delegaci 38 narodów dyskutowali, jak można uratować prześladowanych i zagrożonych, ze strony nacjonalistycznych Niemiec, Żydów. Nazistowskie okrucieństwo w Europie wstrząsnęło całym światem. Od momentu powstania państwa izraelskiego, cały świat – reprezentowany przez Zjednoczone Narody – zajmuje się problemami pokojowymi na Bliskim Wschodzie. Jakże wiele rezolucji podejmowało ONZ w tym temacie! Żałosne wydarzenia, takie jak: ataki terrorystyczne na żydowskie organizacje, bezczeszczenie cmentarzy, wydawanie antysemickich czasopism dowodzą, iż jest to problem obecny w wielu miejscach na świecie. Antysemityzm, bądź antyjudaizm czy antysyjonizm nie należą tylko do przeszłości. Teraźniejsza żywa obecność nie tylko państwa Izrael, ale całości religijnego judaizmu, rzuca wyzwanie do rozliczenia się z tą tematyką. Sprawa ta zakończy się dopiero wtedy, gdy Izrael będzie mógł żyć – jako państwo i jako naród – w spokoju i w pokoju.
Rozliczenie się z problemem
w kręgach chrześcijańskich
Konieczność rozliczenia się z tą bolesną tematyką istnieje przede wszystkim w środowisku chrześcijańskim. Patrząc na nasze duchowe korzenie, jesteśmy mocno związani z Izraelem. Prawie dwie trzecie hebrajskiej Biblii, Starego Testamentu, przedstawiają historię przymierza między Bogiem a Izraelem. Do tej historii należy również objawienie Boga w osobie Żyda Jezusa z Nazaretu. Dzieje się to w królewskim mieście Jerozolimie. Stąd rozprzestrzenia się później ewangelia. Wspólnotą macierzystą jest żydowsko-chrześcijański zbór w Jerozolimie! Z powodu tego właśnie zakorzenienia jest to tak ważne, by podkreślić jakie znaczenie ma współczesny Izrael oraz przebiegający już proces „odrestaurowania narodu” dla nas chrześcijan i naszej przyszłości. Tutaj napotykamy na różnice w przekonaniach. Niektórzy przypisują największe teologiczne znaczenie właśnie zakorzenieniu kościoła w historii przymierza Izraela. Dla innych Izrael nie stanowi żadnego tematu, jest on co najwyżej dawno zakończoną historią. Jeszcze inni uzależniają przyszłość chrześcijaństwa od „wyjścia z cienia judaizmu” i odnalezienia własnej tożsamości (patrz Hanna Wolff w „Nowe wino – stare bukłaki”, str.14). We wpływowych ewangelikalnych kręgach coraz większą popularność zyskuje ponownie „teologia zastępstwa”, która twierdzi, iż kościół zastępuje Izraela w jego zbawczo – historycznej roli i dlatego Izrael oraz judaizm nie maja żadnego znaczenia w odniesieniu do przyszłych wydarzeń.
Ten, kto zastanowi się nad konsekwencjami tak różnych postaw, zrozumie dlaczego kwestia Izraela jest dla chrześcijaństwa tak istotna. To nie jest kwestia poboczna, lecz bardzo centralna. Przyszłość zależy w dużej mierze od udzielenia odpowiedzi na związane z nią pytania.
Warunkiem dobrego wkroczenia w przyszłość jest jednakże rozliczenie się z przeszłością. Także tutaj, jako chrześcijanie powinniśmy dokładnie zbadać nasze nastawienie do Izraela, gdyż historia tych relacji jest wysoce bolesna i nieprzyjemna. Wprawdzie od czasów holokaustu dokonał się w pewnych chrześcijańskich kręgach i kościołach spory przewrót w sposobie myślenia, pojawiła się otwartość na spotkania i rozmowy – lecz nie jest to jeszcze gruntowna zmiana nastawienia. Zadziwiające jest to, jak uparcie trwamy przy starych uprzedzeniach i jak głęboko tkwią w nas antyżydowskie lub antyizraelskie przekonania.
Zajmiemy się najpierw powodami, dla których Izrael jest wciąż ogromnym zgorszeniem w oczach wielu ludzi. Następnie powiemy coś na temat tajemnicy Izraela, ponieważ inaczej nie da się opisać fenomenu narodu, którego nie można klasyfikować według znanych schematów. Na fundamencie owej tajemnicy chciałbym omówić także wyzwania, którym musimy stawić czoła.
Izrael : Zgorszenie
Żaden naród świata nie był tak zagadkowy ani gorszący dla ludzi jak Izrael. Na przestrzeni wieków i w różnych częściach świata, Izrael doświadczał odrzucenia oraz nietolerancji, które urosły nawet do rozmiarów śmiertelnej nienawiści. Taka postawa okazała się być najbardziej widoczna i skrajna w naszym wieku, w naszym własnym kręgu kulturowym: gdy Izrael został nazwany przez nacjonalistów „przeszkodą i problemem, który musi być usunięty”. Jak to możliwe, że wydarzyło się to za naszym przyzwoleniem? Jak to możliwe, że dzisiaj, ponownie, 60 lat po tamtej tragedii, głośno odzywają się głosy tych, dla których Izrael jest zgorszeniem (i co gorsza zyskują oni przychylność a ich postulaty – oddźwięk)? Dlaczego łatwo i szybko można dziś napiętnować publicznie Izrael? Nastroje antysemickie są pośród nas szeroko rozpowszechnione i mają głębokie korzenie. Istnieje powszechna, wewnętrzna zgoda na opinię, iż Izrael jest „kamieniem obrazy”.
W ostatnich stuleciach poświęcono tzw. „anty-nastawieniom” (antysemityzm, antyjudaizm, antysyjonizm) dużą ilość przeróżnych badań. Wykazały one wiele różnych powodów owych postaw: psychologicznych, socjologicznych, ekonomicznych, religijnych, teologicznych. Właściwa przyczyna nie jest jednakże tak płytka, powierzchowna, zewnętrzna. Należy jej szukać tam, gdzie wychodzi na jaw charakter Izraela – w wymiarze duchowym i mentalnym, który z kolei znajduje swój wyraz w sferze polityki np. w roszczeniu sobie praw do „Ziemi Ojców”. Spróbuję przedstawić szkic paru aspektów tego wymiaru.
Nie da się myśleć o Izraelu czy też zrozumieć go bez pomocy „Księgi nad księgami” – hebrajskiej Biblii: Starego Testamentu. Tożsamość Izraela ma bowiem swoje korzenie w tym, co w niej zapisano. Ten „dokument” świadczy jednoznacznie o wybraniu Izraela przez Boga i Pana świata. Zacytujmy jedno z takich miejsc: Gdyż ty jesteś świętym ludem Pana, Boga twego. Ciebie wybrał Pan, Bóg twój, spośród wszystkich ludów na ziemi, abyś był jego wyłączną własnością (5 Mojż. 7,6).
„Wybranie” oznacza przeznaczenie do pewnego zadania – w tym wyrażony jest jedyny w swoim rodzaju stosunek do Boga. Należeć do Niego oznacza również oddzielenie od innych narodów, które tym samym stają się wrogiem, przeciwnikiem. W ten sposób rodzi się szczególne nastawienie do wszystkich ludzi i narodów. Odgrodzenie się od wszelkiego „pogaństwa” w życiu i kulcie rozumiane jest jako jego odrzucenie i zakwestionowanie – czym też w istocie jest. Izrael stał się zgorszeniem, gdyż pośród jego członków, zachwyt nad Boskim powołaniem przerodził się w dumę i pewność siebie. To z kolei doprowadziło do niezrozumienia i odpowiednio skomplikowanych reakcji. Niewłaściwie interpretowane pojęcie „wybrania Izraela” zrodziło w Nie-Żydach odczucie nikczemności bądź podłości ich narodowego charakteru, a to prowadziło do zazdrości, nienawiści i odrzucenia.
Po pewnym wykładzie na temat „wybrania Izraela” padło ze strony młodzieży pierwsze pytanie – zadane w nieco rozdrażnionym tonie: „A co z nami?” Jest to naturalna reakcja. Nie dziwnym jest zatem fakt, że apostoł Paweł w Liście do Efezjan pociesza nawróconych „pogan”: Tak więc już nie jesteście obcymi i przychodniami, lecz współobywatelami świętych i domownikami Boga (Ef. 2,19).
Wybranie Izraela było dla tych, którzy go nie rozumieli, lub rozumieli niewłaściwie, coraz większym zgorszeniem. Było ono dla nich przejawem faworyzacji. „Być wybranym” oznacza jednakże nie tyle „być lepszym”, co „wypełniać jakieś Boże zadanie”.
2. Bezwzględne roszczenie Boga Izraela – żądanie wyłączności
Słuchaj Izraelu! Pan jest Bogiem naszym, Pan jedynie! Będziesz tedy miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego, i z całej duszy swojej, i z całej siły swojej (5 Mojż. 6,4-5). Tak brzmi „podstawowy akord żydostwa – pielęgnowane przez lata kluczowe słowo oraz wyznanie wierności” Żydów (Hertz).
W Księdze Izajasza Bóg ogłasza przez proroka: Ja, jedynie Ja, jestem Panem, a oprócz mnie nie ma wybawiciela (...) I nadal nim będę, a nie ma nikogo, kto by mógł wyrwać z mojej ręki. Gdy Ja coś czynię, któż to zmieni? (Izaj. 43,11.13). Oznacza to – i można tutaj
przytoczyć również wiele innych miejsc w Biblii – że nie ma innego Boga poza nim, On jest jedyny w swoim rodzaju, ponieważ różni się od jakiejkolwiek istoty.
Izrael jest ziemskim reprezentantem tego jedynego Boga, jedynego Zbawiciela ludzi. Również dlatego Izrael jest zgorszeniem – ogromnym zgorszeniem. Takie wyznanie i ogło- szenie władzy Boga klasyfikuje jednocześnie wszystkie pozostałe moce i władze tego świata.
Taka wiara sprzeciwia się jasno oddawaniu czci siłom natury, wszelkim kultom gwiazd, uwielbianiu człowieka lub zwierzęcia. Z tego powodu Izrael, ze swym absolutnym monoteizmem, jest zgorszeniem dla wszystkich, którzy czczą siły kosmiczne lub wytwory tego świata. Ów monoteizm wyklucza również dualizm (czyli wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch przeciwnych sobie obszarów sił, np. dobro i zło w dawnej nauce Zoroastra [Persja] lub Yin i Yang w chińskim taoizmie), który wielu ludzi wybrało jako pogląd na życie. Obecnie bardzo popularne jest również takie zrozumienie świata, które Boga postrzega jako Wszechmoc – Najwyższą Siłę – działającą w naturze. Istota boska przenika zatem cały świat – Bóg staje się częścią świata. Natomiast według Biblii, Bóg jest Stworzycielem świata i pozostaje jego przeciwieństwem.
Boże żądanie wyłączności jest podstawowym wyzwaniem dla wszystkich wyżej wymienionych poglądów. Zgorszeniem i obrazą staje się szczególnie tam, gdzie człowiek znajduje się w centrum uwagi i jest zdania, że wszelkie poznanie jest subiektywne a obiektywna prawda nie istnieje; wszystko jest względnie prawdziwe i nikt nie ma prawa twierdzić, że poznał „jedyną prawdę”.
Prawdopodobnie najbardziej prowokującym dla innych poglądów na świat jest płynące z wiary Izraela przekonanie, że Bóg Jahwe jest Bogiem historii, zwłaszcza historii Izraela, ale również historii świata. Jest to historia zbawienia ludzkości. W oczekiwanym, mesjańskim królestwie rządzić będzie pokój, sprawiedliwość i dobrobyt. Korzeniem tego wypatrywanego wyzwolenia jest „Ziemia Święta”, ziemia Ojców, gdzie Boży pokój (Boży szalom) będzie się manifestował i wpływał na cały świat. Wiara będzie wówczas historycznie poprawna, religia stanie się jednocześnie silna polityką a Boża moc objawiać się będzie w ziemskich relacjach. Rządy Boże będą wówczas „jako w niebie, tak i na ziemi”.
Owa historyczna widoczność i zaangażowanie wiary jest największym zgorszeniem dla każdego, kto odmawia Bogu Izraela mocy historycznej. Jeśli nieprawdą jest, iż ten Bóg trzyma w swym ręku bieg historii, nie jest możliwym również historyczne dowodzenie tej prawdy. Antysyjonizm składa się właśnie z takich antyboskich komponentów. Skierowany jest przeciwko temu Bogu, z którym związane są mesjańskie oczekiwania, wykraczające poza czystą ideologię. Jest to powód, dla którego wielu współczesnych ludzi akceptuje judaizm jako religię, lecz nie traktuje państwa izraelskiego jako wyrazu tejże religii. Można przyjąć ewentualnie sekularne, demokratyczne państwo Izrael ale nie takie, w którym realizują się teokratyczne koncepcje.
Radykalne argumenty sięgają jeszcze dalej: jeśli nie może być to prawdą, że Bóg Izraela jest jedynym prawdziwym Bogiem i twórcą historii, nie może istnieć również żydowskie państwo, bo jest ono dowodem owej prawdy! Wielokrotnie w historii próbowano wymazać pamięć o Izraelu. Oznaczało to przede wszystkim doprowadzenie do zaniku Izraela jako narodu i jako konkretnego politycznego państwa.
• już w czasach przed Chrystusem próbowano zniszczyć Izrael. W Psalmie 83,5 przykładowo, możemy przeczytać: Mówią: Nuże, wytępmy ich, niech nie będą narodem, aby więcej nie wspominano imienia Izraela!
• był to cel Rzymian w czasie panowania cesarza Hadriana (139 r. n.e.), gdy podbity Izrael został przemianowany na Filisteę, a zniszczona Jerozolima na Aelia Capitolina
• następnie Hitler oraz jego „definitywne zakończenie sprawy żydowskiej”
• są to również dążenia dzisiejszych radykalnych fundamentalistycznych odłamów islamu
Roszczenia Izraela względem ziemi pozostają zgorszeniem, ponieważ wyraża się przez nie ich wiara; tym samym postawione zostaje pytanie o jedyną prawdę.
4. ...
gedeon7