Sytuacja artystyczna po II wojnie światowej. Lata 40 – te i 50 – te to jeszcze rozliczanie się artystów z czasami wojennymi, które miały przecież niemały wpływ na ich twórczość. Np. Xawery Dunikowski tworzył obrazy dotyczące sytuacji w obozach koncentracyjnych.
W USA było nieco inaczej, gdyż mimo wojny stany dawały możliwość kontynuacji działalności twórczej. Występowały nowe impulsy związane z ciągłym rozwojem awangardy. W tym kraju II wojna światowa wręcz przysłużyła się sztuce. Zwłaszcza imigranci europejscy wnieśli bardzo dużo do awangardy USA.
Awangardyści europejscy ośmielili twórców amerykańskich. Dodatkowo pojawia się swoisty antyracjonalizm. Artyści USA chcieli własnej, nowej wersji awangardy. Europejska awangarda za bardzo kojarzyła im się z tym co dawniej. Estetyka była zbyt zachowawcza. Amerykanie postanowili pójść dalej. à Pollock. à dripping, zero zasad kompozycji. Stworzył on tak zwaną zasadę All – Over , bez określonej hierarchii elementów. To on jest właśnie jakby na granicy tego co zwane „dawną awangardą klasyczną”, a nową awangardą.
1950 àPoczątek materiału na te zajęcia
Centrum poszukiwań artystycznych przenosi się z Paryża do Nowego Jorku. Mimo tego europejczycy wciąż uważali, że Paryż jest nadal centrum sztuki.
Abstrakcja niegeometryczna, malarstwo materii, iluzja (nowe kierunki tych czasów) àTakie poszukiwania, zresztą równoległe do amerykańskiego Action Painting były w europie dużo bardziej zachowawcze . Stolicą sztuki awangardowej staje się Nowy Jork. Nurty europejskie są jedynie pewnego rodzaju odpowiednikami.
PERIODYZACJA
à Istnieje kilka podziałów, ale żaden nie dominuje.
· SPOSÓB JEDNOLITY
Amerykańscy historycy sztuki: J. Sander – Sztuka po II wojnie światowej – ujmuje sztukę jako postmodernizm. Do lat 50 – tych mówi o modernizmie. Postmodernizm krytykował pewne modernistyczne złudzenia . Ideowa modernistyczna (ideologie mistyczne itp. Zmiana człowieka. Manifesty, programy, zmiana świata poprzez sztukę. Uwrażliwienie na ideologię.)
Po 50 – tym roku manifesty też są, ale już nie tak ideologizujące. Wcześniej artyści chcieli zmieniać świat , a po 50-tym roku wchodzą w kontakt z rzeczywistością. Artysta już nie jest Magiem, prorokiem, ani trybunem ludowym. Cele są bardziej ograniczone, Już nie mają ambicji by zmieniać świat.
· AUTORZY EUROPEJSCY – nieco inne ujęcie
Ok. 1950 r. – 60 – te, 70 – te – można zauważyć nowe fale poszukiwań awangardowych. Tzw. Nowa Radykalizacja
Pierwsza radykalizacja przygasła ona w latach 30 –tych , potem Art. Deco, czyli sztuka bliższa ludziom. Sztuka dekoracyjna wykorzystująca nurty awangardowe. Meble, tkaniny, ubrania, obrazy, ale bez radykalizmu (Np. Tamara Łempicka – możliwe do zaakceptowania)
Nowa fala radykalizacji: od lat 50 tych, szczyt lata 60 – te, i trwa aż do 70 – tych.
Ten okres krytycy sztuki nazywają „NEOAWANGARDĄ”
Neoawangarda – Dorównywała i przewyższała pierwszą awangardę, Np. Suzy Gablik.
Nieco inaczej kontynuowano poszukiwania dawnej awangardy.
Po pierwszej awangardzie następuje okres słabszy, tzw. „późna awangarda” à Np. E. Lucie Smith. Pojęcie używane w historii sztuki, określa cos co jest późna fazą stylu, Np późny gotyk. Powstała nawet teoria późnych stylów, bo sporo różni je od wcześniejszych.
Nie ma w nich aż tak radykalnych poszukiwań formalnych. Korzystają artyści z form przedwojennych: abstrakcja geometryczna, niegeometryczna, kontynuacje surrealizmu.
Brak nowych poszukiwań formalnych i bardziej werbalna radykalizacja. Nie pojawiają się całkowicie nowe odmiany sztuki.
Ta nowa awangarda generalnie słabsza i obciążona jest pesymizmem twórczym, artyści bowiem nie wierzą, że są w stanie stworzyć coś nowego.
[coś nowego – sztuka nowych mediów – Ci co myślą , że awangarda może istnieć dalej jako „awangarda nowych mediów”
-à Radykalizacja poszukiwań awangardowych np. Stefan Morawski
Neoawangarda w awangardzie – cecha to odrzucenie poszukiwań formalnych
- pożegnanie się z wiarą w to, że nowe rodzaje rozwiązań formalnych są w stanie doprowadzić do zmian społecznych itp.
R. Poggioli – awangarda kontynuowała tendencje XIX w. wierząc, że nową formą zmienią myślenie człowieka i stosunki społeczne i kulturowe.
Klasyczna Awangarda à możliwość sprawcza – zbawcza moc sztuki, formy.
Jedynie Dadaizm się z tego wyłamał ze swoją antysztuką, kpiną. Mimo to oni też chcieli zmiany świata i człowieka. Zniszczyć sztukę, obok wiary, która ich zdaniem przyczyniła się do wybuchu I wojny Światowej. Twierdzili, ze po wojnie nie potrzebne są złudzenia, to po co sztuka.
Dadaizm nie pasował, do klasycznie pojmowanej awangardy. àpoczątek neoawangardy!!
Neoawangardyści pojawiali się w ramach czasowych awangardy. Do lat 60 – tych ruch był niedoceniany. Swoiste zjawisko w świecie sztuki i kultury, którego klasyczna awangarda nie potrafiła zdefiniować. Rzeczywistość stała się źródłem nowości.
Wyjście poza formę,
Kwestionowanie formy
Antyforma
Tendencje antyformalistyczne od czasów dadaistów, budowanie sztuki poza forma.
- kwestionowanie sztuki
· Antysztuka porzucenie sztuki
· Posztuka odwołać się i zakwestionować
· Nie - sztuka
Sztuka to część społeczeństwa burżuazyjnego – kwestionujemy także to społeczeństwo. S Morawski – „Na zakręcie”, „Od sztuki do po sztuki”
à Neoawangardyści - postawy odrębne od awangardystów
Ekspresjonizm – artysta prorok à neoawangardyści – antyproprok (kwestionowanie, wykpiwanie.
Kiedy odwoływali się do kształtów geometrycznych to nie po to, by tworzyć całość kompozycyjną
Minima Art. – to wyjście poza formę w istocie
- Neoawangarda wyostrza pewne tendencje awangardowe
Koncepcyjne, pojęciowe spojrzenie, sztuka – idea, myśl.
Taka sytuacja trwa do ok. 1975 r. (czasem do lat 80 – tych) Później następuje POSTMODERNIZM
à radykalne odcięcie się od myślenia zarówno awangardowego jak i neoawangardowego
Następuje krytyka złudzeń obu rodzajów awangard.
A. B. Oliva – włoski wybitny krytyk sztuki – pojawienie się postmodernizmu i jego rozszerzenie, 1975 r. kryzys naftowy, przyczyna jego pojawienia się, bo nastąpiła radykalna zmiana myślenia.
Przestano dostarczać ropę do USA i Zach Europy. Nagle samochody i inne odkrycia nowoczesności stały się zupełnie bezużyteczne. Nastąpiła zmiana świadomości. Co będzie jak zabraknie surowców naturalnych. Co wtedy warta jest nowoczesność techniczno – naukowa. Czy to rozsądne ? czy da się Wierzyc w cywilizację techniczno – naukową? à postawy myślenia postmodernistycznego.
Myślenie techniczno – naukowe było tez w sztuce. Nowoczesność się liczy, zakwestionowanie modelu kulturalnego opartego na kulcie nowoczesności techniki, zmiany ludzkości.
Oliva à czy czas zawsze jest linearny
Może trzeba odwrócić się do przeszłości, bo czy zawsze to co jest później jest lepsze.
Erjavec – postmodernizm – nie wiadomo jaki jest kierunek czasu
Polityka w Rosji – ZSRR – kapitalizm – to przeszłość, a w postmodernizmie upadek ZSRR – bo powrót do kapitalizmu. To co było dawniej nagle okazuje się przyszłością.
Lata 80 – te à odniesienia do przeszłości ukazywane jako nowoczesne.
POSTMODERNIZM stworzył tezę o końcu historii
Francis Fukuyama – Amerykanin japońskiego pochodzenia „Koniec Historii”
- sytuacja polityczna – dotychczas rozwój historii napędzały konflikty polityczne, kulturowe, itp. Po upadku ZSRR nie ma bloków, które mogą ze sobą walczyć, nie będzie już globalnych konfliktów. Nie ma alternatywy dla liberalizacji.
Okres po – historyczny, post historyczny.
à konflikty miedzy stylami artystycznymi napędzały rozwój historii
à teraz jest czas po historii to następuje indywidualizacja sztuki. Nie ma grup artystycznych itp. Nie ma charakteru i przemian globalnych. Już nie można tradycyjnie uprawiać historii sztuki.
Po roku 1980 nic nie dominuje. Nie ma kierunków artystycznych. Nawet jeśli cos się pojawia, to nikt za bardzo się tym nie kojarzy. W neoawangardzie można było z trudem, ale jednak wyodrębnić jakieś dominujące kierunki.
Postmodernizm, to czas po modernizmie, to ponowoczesność
I artyści wcale nie robią nic nowego, mimo, że nie chcą się do tego przyznać.
To jest okres szczególny, jakie miejsce jest w nim dla krytyka? Co ma robić historyk sztuki?
Teraz pojawiają się raczej sylwetki artystów, już nie pisze się syntez, bo wszystko jest różne, indywidualne.
Żyjemy w czasach post historycznych, już nie ma sił napędzających historię. Artystów nie można identyfikować, Upadek tożsamości artystycznej, której dawniej artyści tak zawzięcie bronili. Uważali, że ta tożsamość odzwierciedla się w tworzonych przez artystę dziełach.
Mówienie o tożsamości w postmodernizmie jest bez sensu, bo artysta ma albo ma mnogą tożsamość, albo jej wcale nie ma. Reagujemy na nasze bodźce i nie wiemy kim jesteśmy. To takie czasy po tożsamości. Tożsamość – to nudne , różne role, różne tożsamości – to jest cos ciekawego.
Postmodernizm to 2 fale – powrót sztuki na jej terytorium – artysta ma być artystą
Klasyczne techniki – malarstwo olejne, rzeźby.
Tematyka nawiązuje do dawnych tematów zresztą wraca do sztuki figuratywnej – eklektyzm w pewnym sensie (??)
Ok. 7 – 10 lat to trwało
Równolegle – poszukiwania kontynuujące Neoawangardę posługiwali się artyści przedmiotami znalezionymi i aranżowali z tego coś. Potem uznano, że to inna odmiana postmodernizmu, bo oni tez posługiwali się wybranymi elementami ze świata otaczającego. Prowadzili tzw. Recycling artystyczny – przedmioty aranżuje się na nowo i nadaje im zupełnie nowy sens.
Np. Libera i sztuka krytyczna Sztuka obiektów znalezionych – umieszczonych w nowym kontekstach
Instalacje – znaleziona przestrzeń Np. pofabryczne wnętrza.
Ingerencja w przestrzeń – zmieniał ją, albo tylko ją wybrał, bo była fajna sama w sobie.
POP - ART
Zrywa z cechami modernistycznymi. Koniec podziału na sztukę elitarną i masową jak w awangardzie (awangarda – elita).
Awangarda – była jak wysunięty oddział wojska, taki zwiad, a w tym czasie główne siły się przygotują. Artyści tak o sobie myśleli i na sobie sprawdzali te nowe możliwości
Awangarda – inni ludzie – wyraźny podział, Oddzielenie sztuki popularnej
Clement Greenberg à tez akcentował ważność szt. Elitarnej, żeby tandeta nas nie zalała, a elity będą się rozszerzać. àwylansował Jacksona Pollocka
POP – ART. – to odwrót od tej koncepcji. To zjawisko przeciwstawne w stosunku do odmian elitaryzmu w sztuce
L. Lippard – Zerwanie z romantyczną interioryzacją (uwewnętrznienie). Pollock to też interioryzacja sztuki – wszystko zależne od jego stanów psychicznych – przelewanych przez rękę na dzieło.
Pop – Art. à odniesienie do artystów europejskich –Marcel Duchami odegrał tu znacząca rolę.
Robert Rauschenberg, Jaster Jones à Neodadaiści – początkowo nawiązywali do Duchampa. Ale pop – art. To bynajmniej nie kontynuacja, bo następuje zmiana w nastawieniu do wybranego przedmiotu (tu postawa krytyczna wobec sztuki i społeczeństwa) A Ci dostrzegają coś pięknego w przedmiocie znalezionym.
Maja pozytywny stosunek do tego co znajdą i pokażą publiczności.
à Jako źródło uznaje się twórczość F. Legera – współczesne życie w stylizowany sposób.
Ale u Legera ważne były przede wszystkim jego teksty głoszące pochwałę wielkiego miasta i przedmiotów jakie tworzą ludzie. W niektórych jego obrazach – uproszczone przedmioty, zaznaczone trójwymiarowość. Mają różny charakter, Np. Mona Lisa z kluczami àniekonwencjonalne zestawienie.
To właśnie upodobali sobie popartyści, a pop-art. Jako taki jest zjawiskiem typowo amerykańskim.
Ready Mades Duchampa – Źródło pop – artu
- bezosobowość
- intelektualizm
- odniesienie do życia codziennego
bez znaczenia uczucia artysty, prowokacja intelektualna.
Fernand Leger – uważany za antyartystę, bo obrazy bezosobowe w planie artystycznym. Lubił przedmioty wykonane przemysłowo. Wystawy sklepowe zmuszały do zatrzymania się. To jest nowy realizm.
Pozytywny stosunek do współczesnej ikonosfery. Świadomość współczesnego człowieka wypełniona jest tego typu przedmiotami. Miesza się to często z prawdziwymi dziełami sztuki – Mona Lisa z Kluczami.
Różnorodne przedmioty atakują świadomość człowieka. Nie możemy od tego uciec, zwłaszcza w czasach reklamy.
Pop – Art. To zjawisko typowo amerykańskie. Znacznie silniej zaznaczyło się u artystów amerykańskich. W tradycji ich malarstwa widać zainteresowanie przedmiotami. Oni chcieli pokazywać przedmioty, a nie tworzyć sztukę.
Stuart Davies 20 – lecie
Charles Demu –międzywojnie
„Cigarette paper” 1921 – Stuart Davies àtechniki plastyczne, olej, rysunek, odtworzone wydruki związane z papierosami, bibułki papierosowe i inne podobne elementy. Koncentracja na jednym z elementów życia codziennego. Delikatnie kubizowane – zainteresowanie tym nurtem mimo, że opatrznie go zrozumiał. Mimo to wykorzystał stylistykę, aczkolwiek w dość łagodny sposób. Jego kubizm jest prowincjonalny, zachowawczy. Nie chce bulwersować. W atach 50 – tych przypominano go, bo pop – art. Robi podobnie ale śmielej.
Davies à „Lucky Strike” 1924
- To tez o papierosach, kubistyczne sposoby ukazywania uproszczenia rzeczywistości. Odniesienie do codziennych przedmiotów. Łatwo rozpoznać.
„Odol” – Płyn czyszczący na tle elementów łazienkowych, też w kubistycznej stylizacji. Ukazane codzienne przedmioty, a ta kubizacja to dla uartystycznienia dzieła.
Charles Demu „Widziałem złota 5” à to jest numer posesji . Chwyty bardziej fowistyczne, uwzględnione fragmenty ulicy – witryna, lampa
„Budynki Lancaster” 1930 Na I planie reklama na ścianie Nowy rodzaj wrażliwości – typowej dla amerykanów. Oni z uwagą obserwują realny świat.
Awangarda europejska + specyficzne cechy twórczości amerykańskiej wcześniej niezbyt cenione, bo formalnie wtórne i kiepskie.
Radykalizacja twórczości – POP – ART.
Rauschenberg Daleko idąca radykalizacja. Rzeczywistość plus radykalizacja formy
J. Johns
à prekursorzy, neodadaiści Pop art. – alb jednolicie traktowane
Właściwa fala pop – artu à koniec lat 50 – tych à lata 60 – te
Rauschenberg, Johns à asamblażyści – stosowali asamblege – rozwinięcie kolażu, wcześniej taki podział był nie wyodrębniany. Gromadzone przedmioty trójwymiarowe są przyczepiane do płaszczyzny obrazu.
Wspomniani artyści podkreślali rolę asamblażu.
Nawiązywanie, ale jednocześnie przeciwstawianie się reliefowi à wychodzą elementy poza płaszczyznę, ale koncepcja jest wciąganie widza w głąb. Uwypuklenia perspektywiczne. Całość koncepcji jest istotna. Asamblaz wychodzi w kierunku widza. Punktem wyjścia jest płaszczyzna, ale pusta, nieabsorbująca. Asamblaż istnieje wspólnie z widzem, w jednej przestrzeni.
à praktyki przypominają początkowo działania dadaistów
Rauschenberg – kwestionował tradycję malarstwa. Białe płótna – podświetlone tak, że widzowie rzucali cienie na nie. Obraz kształtowany przez widzów. Zakwestionowanie malarskiego przedstawienia rzeczywistości na rzecz ingerencji rzeczywistości w sztukę. Sama sztuka to białe płótno. Obraz – element rzeczywistości, a nie dzieło artysty.
„Wymazany Rysunek De Koeniga” à spontaniczny rysunek – utrwalone jego emocje. Rauschenberg wytarł go gumką . Rysowany był miękkim ołówkiem , więc po wytarciu pozostały ślady à w Action painting panowało przeświadczenie, że dzieło jest ważne, bo artysta stwarza i przelewa emocje na materiał. Oni mieli to poczucie. Swoista mitologia śladu religii artysty.
Nastąpiło unieważnienie tej mitologii – R. Przeciwstawił się temu (coś jednak pozostało) gest znaczący. Rauschenberg odcina się od tej postromantycznej tradycji. Przygotowanie do nowej koncepcji artysty i jego dzieła.
„Dyptyk Fakt I i Fakt II”
Na kartkach fragmenty ilustracji. Na obydwu to samo. Uzupełnił wykonaniem na jednej z nich rysunku Action Painting. Na drugim odtworzył dokładnie to samo, bardzo szczegółowo, nawet smugi, ale to drugie to nic innego jak tylko pracochłonne odtworzenie spontaniczności. Zdemaskowanie spontaniczności . Tu nie wiemy tak naprawdę, które jest spontaniczne. Następuje kwestionowanie mitu spontanicznych działań.
J. Clert – właścicielka galerii chciała , żeby wykonał artysta jej portret. On – Telegram jej wysłał o treści: „To jest portret J. Clert jeśli tak zadecyduję”
U ekspresjonistów – podobieństwo wewnętrzne, niezgodność z rzeczywistością. W Pop Arcie w tym portrecie konkretnie radykalne wyciągnięcie wniosków. Portret jako kilka słów telegramu.
à Cykl prac wykonaną techniką bliska frottage, ale zmodyfikowaną.
[FROTTAGE – Kartka położona na nierównej powierzchni i pocierana ołówkiem]
Zainteresowanie gazetami o druku niskiej jakości, odbijał się , zostawiał ś...
emiliah