Zakony rycerski1.doc

Zakony rycerskie
» Obrońcy pielgrzymów

Zakony rycerskie były to organizacje religijne rycerstwa zakładane w XII wieku w Palestynie, w celu ochrony miejsc świętych i pielgrzymów, oraz w Hiszpanii w czasie rekonkwisty. Formalnie podlegały one papieżowi, a na ich czele stał wielki mistrz i dostojnicy. Władzę ustawodawczą stanowiła kapituła generalna. Członkowie zakonów rycerskich ślubowali m.in. ubóstwo (co nie przeszkadzało im gromadzić bogactw). Na przełomie XIII i XIV wieku zakony miały wielkie wpływy polityczne i tworzyły własne, niezależne państwa. Niektóre z nich przetrwały do dziś w formie elitarnych zgromadzeń.


Templariusze
Zakon ten założył w 1119 r. rycerz z Szampanii Hugues de Payens, głównie w celu ochrony pielgrzymów udających się do Ziemi Świętej. Ich nazwa pochodziła od ich siedziby obok dawnej świątyni (łac. templum) króla Salomona w Jerozolimie. Ich reguła opierała się na regule cysterskiej. Wielkie bogactwa zgromadzone w Palestynie i różnych krajach Europy zdobyte dzięki licznym nadaniom i operacjom finansowym zapewniły im ogromne wpływy polityczne. Po upadku Księstwa Jerozolimskiego w 1291 r. przenieśli się do Francji. W 1307 Filip Piękny wydał nakaz aresztowania wszystkich templariuszy i konfiskaty ich dóbr pod zarzutem herezji, wielu spalono na stosach.. Możliwe, że skłoniło go do tego legendarne bogactwo templariuszy. Ostatecznie, aby uchronić zakon przed dalszymi cierpieniami papież Klemens V rozwiązał go w 1312 r.


Joannici
Suwerenny Zakon Kawalerów Maltańskich, czyli od 1530 r. kawalerowie maltańscy, a wcześniej kawalerowie rodyjscy, został założony ok.1130 r. w Jerozolimie w celu obrony Królestwa Jerozolimskiego. Początkowo związani byli z jerozolimskim kościołem pw. św. Jana (stąd ich nazwa), gdzie znajdowało się ich hospicjum. W 1291 r. osiedlili się na Cyprze, w 1309 r. zdobyli wyspę Rodos gdzie założyli własne państewko, a w 1530 przenieśli się na Maltę. Niecałe trzy wieki później Anglicy zajęli ich wyspę, co pozbawiło joannitów większości dóbr i doprowadziło do ich upadku.. Od 1834 ich siedzibą jest Rzym; zajmują się działalnością charytatywną i pomocą medyczną. W Polsce z przerwami od XII wieku.


Krzyżacy
Najbardziej znanym zakonem rycerskim w Polsce był Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Został on założony w 1190 r. w Palestynie i przekształcony na zakon rycerski 8 lat później. Jego zadaniem miała być opieka nad pielgrzymami i chorymi i walka z tzw. niewiernymi. Mistrz zakonu rozpoczął starania o przeniesienie do Europy w celu znalezienia nowych terenów działania. Krzyżacy (na białych płaszczach mieli czarny krzyż) odtrąceni przez Węgrów dostali wezwanie od polskiego księcia Konrada Mazowieckiego. Na zajętej ziemi chełmińskiej i w Prusach stworzyli własne państwo, popierane przez cesarza i papieża. W 1308-09 zajęli Pomorze Gdańskie, co zapoczątkowało długi okres wojen z Polską. Krzyżacy rośli w siłę: stali się potęgą polityczną i gospodarczą, kontrolowali handel nadbałtycki, przyjmowali do zakonu coraz więcej rycerzy, jednak zatracili swój religijny charakter. Ich kryzys rozpoczęła porażka pod Grunwaldem w 1410 r. Dalsze wojny doprowadziły zakon do sekularyzacji (zeświecczenia) i już jako mistrz Prusów Książęcych, państwa luterańskiego, Albrecht Hochenzollern złożył hołd królowi Zygmuntowi I Staremu. W 1918r. zakon, teoretycznie rozwiązany przez Napoleona w 1809 r., stał się zakonem duchownym i działa do dziś.

Kawalerowie Mieczowi
Zakon Rycerzy Chrystusowych założył w 1202r. w Inflantach biskup von Buxhovdena, z regułą templariuszy. Ich podstawowym zadaniem było ochraniani nowo utworzonego biskupstwa w Rydze przed poganami. Pod pretekstem obrony Kościoła prowadzili podbój ziem i ludów bałtyckich. Po wielkiej klęsce w 1236 r. na Litwie połączyli się z Krzyżakami, dając początek ich gałęzi inflanckiej i podobnie jak oni zostali później sekularyzowani.

Calatrawensi
Hiszpański zakon rycerski założony w 1158 r. w celu obrony zamku Caltrava przed muzułmanami w czasie rekonkwisty. Król Kastylii powołując ten zakon obiecał tenże zamek rycerzom, którzy będą go bronić przed Saracenami. W 1164 papież Aleksander III zatwierdził istnienie zakonu rycerskiego, z regułą wzorowaną na cysterskiej. Przez trzysta lat w większości zwycięskich walk z muzułmanami Calatrawensi zgromadzili ogromny majątek ( w tym około 450 miejscowości). W 1487 papież Innocenty VIII połączył godność wielkiego mistrza zakonu z tytułem króla Kastylii. Zakon Calatrava sprowadzono również w XIII w. na krótko do Polski.

Zakon Świętego Jakuba
Ten działający w północnej Hiszpanii zakon zatwierdzony w 1175 r. przez papieża miał zajmować się przede wszystkim ochroną pielgrzymujących do grobu św. Jakuba Apostoła w Santiago de Compostella. Ich godłem był czerwony krzyż w kształcie miecza z muszlą (symbol pielgrzymi) na rękojeści. Wzrost bogactwa i znaczenia zakonu doprowadziły do przyjęcia godności wielkich mistrzów przez panujących w Kastylii i w Portugalii. Zakonnicy mogli zawierać małżeństwa, co było ewenementem. Z rycerzami świętego Jakuba związany jest Order Świętego Jakuba Od Miecza, pięcioklasowe odznaczenie portugalskie. Innymi zakonami hiszpańskimi był również Zakon Skrzydła Świętego Michała i Zakon Alcantara.

Bracia Dobrzyńscy
Pruscy Rycerze Chrystusowi to jeden z niewielu, o ile nie jedyny, zakon rycerski powstały na ziemiach polskich. Założony w 1212 r. z inicjatywy biskupa Christiana zajmował się misją szerzenia chrześcijaństwa na ziemiach pruskich, zleconą przez papieża Innocentego III. Biskup sprowadził w 1222 r. czternastu rycerzy do zamku Dobrzyń, stąd ich nazwa. W 1228r. zakon dobrzyński otrzymał od Konrada Mazowieckiego i biskupa płockiego Guntera pierwsze nadania, m.in. część ziemi dobrzyńskiej. Po klęsce w walce z Prusami, większość z Dobrzyńców została wchłonięta przez Krzyżaków, a pozostali przez krótki czas rezydowali w grodzie Drohiczyn, walcząc z Jaćwingami.

                                                                                                                        Piotr Alexandrowicz